Objawy oczne boreliozy

lek. Danuta Sielicka
prof. dr hab. n. med. Alina Bakunowicz-Łazarczyk
dr n. med. Michał Szumiński

Klinika Okulistyki Dziecięcej z Ośrodkiem Leczenia Zeza w Białymstoku

Adres do korespondencji: lek. Danuta Sielicka, Klinika Okulistyki Dziecięcej z Ośrodkiem Leczenia Zeza UDSK, ul. Waszyngtona 17, 15-274 Białystok

Zajęcie narządu wzroku w przebiegu neuroboreliozy zdarza się rzadko, niemniej zawsze należy uwzględnić tę etiologię w diagnostyce różnicowej schorzeń narządu wzroku, zwłaszcza u chorych mieszkających w rejonach endemicznych.

Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa) jest wielonarządową chorobą wywołaną przez krętki z rodzaju Borrelia burgdorferi. Obraz kliniczny boreliozy wiąże się z zajęciem skóry, stawów oraz serca. Jeżeli choroba przebiega z zajęciem układu nerwowego, określana jest mianem neuroboreliozy.

Zajkowska podaje, że symptomatologia neuroboreliozy wynika z możliwości lokalizacji choroby w każdym miejscu układu nerwowego, a jego zajęcie może nastąpić w różnym czasie od zakażenia (od kilku miesięcy do nawet kilkunastu lat).1,2

Po raz pierwszy borelioza została opisana w 1975 r. u dzieci z rumieniem wędrującym i nietypowym zapaleniem stawów, które wystąpiło endemicznie w miejscowości Lyme w stanie Connecticut w Stanach Zjednoczonych. Od nazwy tej miejscowości powstała nazwa choroby z Lyme.

Mimo szerokiego spektrum objawów w tej jednostce klinicznej zajęcie narządu wzroku należy do rzadkości. Pacjent ze zmianami ze strony narządu wzroku w przebiegu choroby z Lyme powinien być traktowany jak chory z infekcją ośrodkowego układu nerwowego (OUN).

Borelioza może powodować wiele objawów ocznych, przybierając różne postacie. W pierwszej kolejności należy wymienić:

  • zapalenie śródmiąższowe rogówki
  • dość rzadkie przypadki zapalenia twardówki i nadtwardówki
  • zapalenie wewnątrzgałkowe i (lub) pozagałkowe nerwu wzrokowego
  • zapalenie siatkówki
  • porażenie nerwów czaszkowych, w tym odpowiadających za unerwienie mięśni gałkoruchowych (okoruchowego – III, bloczkowego – IV, odwodzącego – VI) oraz
  • zapalenie błony naczyniowej, najczęściej części pośredniej.1-3

Etiologia i epidemiologia

Czynnikiem etiologicznym boreliozy jest krętek z rodziny Spirochetaceae, (w Polsce są to B. burgdorferi, B. garinii, B. afzelii) przenoszony przez kleszcze z rodzaju Ixodes ricinus (ryc. 1).

Do zachorowania najczęściej dochodzi w sezonie wiosenno-letnim i jesiennym. Jest ono związane z przebywaniem ludzi w lasach i na łąkach, które są siedliskami kleszczy.

Cykl rozwojowy kleszcza trwa 2 lata i składa się z trzech faz: larwy, nimfy i postaci dorosłej. Do zakażenia człowieka najczęściej dochodzi w następstwie ugryzienia przez nimfy, które są najmniejsze i najbardziej agresywne. Po wniknięciu przez skórę krętki rozprzestrzeniają się w ciągu kilku dni i przenikają do krwioobiegu, mogą także szerzyć się drogami chłonnymi i wzdłuż nerwów obwodowych. Autorzy najnowszych publikacji sugerują też, że krętki mogą produkować rozpuszczalną w tłuszczach neurotoksynę, która jest odpowiedzialna za wystąpienie wielu objawów neurologicznych.4

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Kryteria rozpoznawania

Rozpoznanie ustala się po stwierdzeniu przynajmniej jednego z następujących objawów:

Diagnostyka serologiczna

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych (PTEiLChZ) diagnostyka serologiczna boreliozy wymaga dwuetapowego protokołu diagnostycznego i polega na stwierdzeniu w pierwszym etapie [...]

Przebieg kliniczny

Zajęcie narządu wzroku w przebiegu boreliozy jest możliwe na każdym etapie choroby, jednak nie zawsze układowy obraz kliniczny jest pełnoobjawowy, a objawy ze [...]

Objawy okulistyczne w przebiegu CHOROBY z Lyme

Wczesnymi objawami ocznej boreliozy są nasilony światłowstręt, ból oka oraz zapalenie spojówek. Ponieważ choroba ma podłoże układowe, zapalenie spojówek występuje obustronnie [...]

Leczenie systemowe

Badania serologiczne nie mogą służyć do oceny skuteczności leczenia. Skuteczność ocenia się jedynie na podstawie obrazu klinicznego choroby.

Profilaktyka

Profilaktyka czynna (szczepienia) jest niedostępna. Podstawą zapobiegania chorobie z Lyme jest ochrona ciała przed kleszczami podczas przebywania w rejonach ich występowania, stosowanie repelentów [...]

Ciąża

Nie udowodniono szkodliwego wpływu zachorowania na boreliozę kobiet w ciąży ani jej negatywnego wpływu na rozwój płodu. Kobiety w ciąży oraz matki karmiące, [...]

Podsumowanie

Borelioza jest jednostką chorobową wymagającą współpracy lekarzy wielu specjalności, w tym okulisty.
Do góry