Cyklosporyna jest lekiem immunosupresyjnym skutecznie zwalczającym stan zapalny na powierzchni oka dzięki modulowaniu reakcji immunologicznych.

Film łzowy, rogówka oraz spojówka powiekowa i gałkowa, gruczoł łzowy główny i gruczoły dodatkowe, gruczoły Meiboma, a także powieki i rzęsy wraz z gruczołami, tworzące strukturalnie oraz funkcjonalnie powierzchnię oka, wykazują charakterystyczny profil immunologiczny.^1,2

Powierzchnia oka wraz ze swym układem odpornościowym przypomina w wielu aspektach inne błony śluzowe organizmu. Z jednej strony składa się z anatomicznych, chemicznych i fizycznych barier, z drugiej – z komponentów komórkowych i wydzielniczych, które wspólnie wywołują zapalenie. Nawet niewielki proces zapalny może w znacznym stopniu uszkodzić struktury oka i spowodować istotne pogorszenie widzenia. W tym sensie tkanki oka mają obniżoną tolerancję na zapalenie.

Anatomia i fizjologia

Blaszka właściwa (lamina propria) błony śluzowej spojówki zawiera komórki pochodzące ze szpiku kostego oraz liczne naczynia krwionośne i limfatyczne różnego kalibru. Infrastruktura naczyniowa pełni funkcje odżywcze i metaboliczne, lecz jest również źródłem migracji komórek układu odpornościowego. Limfocyty, makrofagi, granulocyty i komórki tuczne tworzą tzw. rozsianą tkankę limfatyczną, która umiejscawia się głównie bliżej powierzchni, poza grudkami limfatycznymi zlokalizowanymi głębiej, w obrębie blaszki właściwej.^1,2

W tkance limfatycznej związanej ze spojówkami (CALT – conjunctiva-associated lymphoid tissue) występują wszystkie typy limfocytów T.

Limfocyty Th

Limfocyty Th są subpopulacją limfocytów T pełniących funkcje związane z pobudzaniem odpowiedzi odpornościowej. Ponad 90% tych limfocytów nosi na swojej powierzchni cząsteczki CD4, które rozpoznają antygeny połączone z cząsteczkami głównego układu zgodności tkankowej (MHC – major histocompatibility complex) klasy II.

Limfocyty Th są pobudzane przez komórki prezentujące antygen (APC – antigen presenting cell) w obrębie węzła chłonnego. Po pobudzeniu dochodzi do produkcji cytokin, które mają zdolność modulowania odpowiedzi odpornościowej.

Ze względu na profil wydzielanych cytokin i dodatkowe właściwości wyróżnia się następujące subpopulacje tych limfocytów:

• komórki ThP, czyli limfocyty Th dziewicze, które wydzielają jedynie interleukinę 2 (IL-2)
• komórki Th0 wydzielające IL-2, IL-3, IL-4, IL-5, IL-10, czynnik stymulujący wzrost kolonii granulocytów i makrofagów (GM-CSF – granulocyte-macrophage colony stimulating factor), interferon γ (IFNγ)
• komórki Th1 wydzielające IL-2, IL-3, IFNγ i GM-CSF, podobnie jak limfocyty Th2 wywodzą się z limfocytów Th0
• komórki Th2 wydzielające IL-4, IL-5, IL-10, IL-13 i GM-CSF
• komórki Th3 wydzielające duże ilości transformującego czynnika wzrostu β (TGF-β – transforming growth factor β)
• komórki ThM, czyli limfocyty Th pamięci, wydzielają tylko IL-2 i łatwiej ulegają pobudzeniu
• komórki Th17 wydzielające głównie IL-17A oraz IL-17F, IL-21, IL-22.