Stwierdzenie obecności ruchów oczopląsowych gałek ocznych u dzieci najczęściej nie nastręcza trudności. O wiele większym wyzwaniem dla okulisty jest prawidłowe opisanie i sklasyfikowanie oczopląsu oraz – co najważniejsze – ustalenie, czy ma on charakter nabyty, czy wrodzony. W tym pierwszym przypadku kluczowe jest wykrycie i usunięcie przyczyny pierwotnej. Wyleczenie wrodzonych postaci oczopląsu nie jest wprawdzie możliwe, ale eliminacja objawów towarzyszących, takich jak wyrównawcze ustawienie głowy czy zez, znacznie poprawia możliwości rozwoju małego pacjenta.

Wprowadzenie

Oczopląs jest definiowany jako mimowolne, powtarzające się, rytmiczne ruchy gałek ocznych spowodowane powolnym dryfem fiksacji, po którym następuje sakada refiksacyjna lub powolny ruch nastawczy.¹ Bez względu na wiek pacjenta może on mieć charakter wrodzony lub nabyty. Oczopląsem wrodzonym zajmują się okuliści dziecięcy i strabolodzy; postacie nabyte, spowodowane zaburzeniami neurologicznymi, są diagnozowane i leczone przez neurologów i neurookulistów. Oczopląs należy do grupy zaburzeń ruchomości oczu, których leczenie stanowi poważne wyzwanie, ponieważ jego etiologia i mechanizm nie zostały dobrze poznane.

Epidemiologia

W praktyce klinicznej oczopląs spotykany jest niezbyt często. U osób do 18 r.ż. występuje z częstością 1-3 przypadków na 10 000.^2,3 Najczęściej stwierdza się postać wrodzoną oczopląsu (1:6550 urodzeń),¹ w dalszej kolejności nabytą i ukrytą – związaną z zezem zbieżnym wrodzonym. Rozkład częstości występowania różnych przyczyn oczopląsu u dzieci przedstawia rycina 1.⁴

Obraz kliniczny

Opis oczopląsu

W opisie spostrzeżonych zaburzeń okulista powinien posługiwać się fachową terminologią i jednolitym zapisem. Z doświadczenia klinicznego wynika, że forma graficzna opisu oczopląsu jest najprostsza i powtarzalna. Przykładowy sposób zapisu wyniku badania oczopląsu przedstawia rycina 2.

Mimo że faza wolnego ruchu oka jest tą patologiczną, kierunek oczopląsu określamy poprzez określenie kierunku fazy szybkiej. Powinniśmy odnotować również amplitudę wahań i ich częstotliwość. Opis tych parametrów wymaga pewnego doświadczenia, gdyż jest uznaniowy (np. częstotliwość „duża”) i zwykle opiera się na skali 3-stopniowej.

Oceny dokonujemy przy patrzeniu na wprost, na boki, ku górze i ku dołowi. W niektórych postaciach oczopląsu charakterystyka ruchu oczopląsowego zmienia się w zależności od kierunku spojrzenia. W przypadku zdysocjowanego oczopląsu ruchy są asymetry...