Zaburzenia akomodacji i konwergencji związane z CVS

Nie ma wiarygodnych dowodów na potwierdzenie teorii, że wysiłek akomodacyjny związany z pracą przy komputerze różni się znacząco od wysiłku spowodowanego czytaniem tekstu drukowanego znajdującego się w tej samej odległości i wysokości.⁸ Zaburzenia akomodacji (zmniejszenie jej zakresu i szybkości) oraz konwergencji (oddalenie jej punktu bliży) pojawiają się najczęściej pod koniec dnia pracy i zwykle mają charakter przejściowy – ustępują po dłuższym odpoczynku od pracy wzrokowej. Jednakże wraz ze zwiększaniem się liczby miesięcy i lat spędzonych przed monitorem dolegliwości mogą pojawiać się po krótszym czasie od rozpoczęcia pracy przy komputerze i cechować się większym nasileniem. Ponadto wiele osób ma niewielkie zaburzenia akomodacji lub widzenia obuocznego, które w codziennym funkcjonowaniu nie stanowią problemu, ale mogą stać się przyczyną dyskomfortu pacjenta w przypadku przedłużonej pracy przy komputerze.⁷ Wysiłek akomodacyjny związany z pracą do bliży jest niewątpliwym czynnikiem rozwoju i progresji krótkowzroczności.²³ U osób dorosłych pracujących przy komputerze zaobserwowano ponadto pojawiające się na koniec dnia pracy niewielkie przesunięcie wady refrakcji w kierunku krótkowzroczności o ok. –0,12 Dsph w porównaniu z osobami pracującymi z tekstem drukowanym.²⁴ Przesunięcie to było jednak zbyt małe, aby upośledzać widzenie. Gur i wsp.²⁵ stwierdzili, że u osób wykonujących pracę przy komputerze po 4 dniach od badania wstępnego występuje większe zmniejszenie zakresu akomodacji (średnio o 0,69 dioptrii) w porównaniu z osobami z grupy kontrolnej (średnio 0,18 dioptrii). W dostępnej literaturze niewiele jest wyników badań opisujących długotrwały wpływ komputerów na akomodację oka, ale dostępne są pojedyncze doniesienia o większej utracie zakresu akomodacji (szybszym rozwoju starowzroczności) u osób poniżej 40 r.ż. pracujących przy komputerze w porównaniu z grupą kontrolną.²⁶ Ponadto wyniki badań wskazują, że bezpośrednio po długotrwałej pracy przy ekranie komputera dochodzi do oddalenia się punktu bliży konwergencji, będącego najprawdopodobniej wynikiem zmęczenia mięśni okoruchowych.⁷ Może to prowadzić do pojawiania się objawów astenopijnych pod koniec dnia pracy. Dodatkowo współistniejące niewielkie i w związku z tym często nierozpoznane zaburzenia konwergencji mogą nasilać trudności w utrzymaniu wyraźnego, pojedynczego obrazu.⁸

Tabela 2. Czynniki wpływające na nasilenie objawów syndromu widzenia komputerowego

Czynniki modyfikujące i leczenie CVS

Podczas długotrwałej pracy przy komputerze należy zadbać o eliminację możliwie jak największej liczby czynników nasilających CVS (tab. 2). Pozycja powinna być jak najbardziej ergonomiczna, a ekran komputera powinien być ustawiony naprzeciwko miejsca siedzenia. Wyniki badań wskazują, że monitor powinien znajdować się w odległości 90-100 cm i ok. 12-15 cm poniżej poziomu oczu.^27,28 Należy również pamiętać o zapewnieniu odpowiedniej wielkości czcionki czytanego tekstu oraz korekcji ewentualnych wad refrakcji, aby uniknąć przybliżania się do ekranu komputera. W przypadku starowzroczności preferowane są okulary progresywne, ponieważ zapewniają dobre widzenie na różne odległości.⁷ Nie ma wątpliwości, że długotrwała praca przy monitorze jest bezpośrednio związana z ryzykiem wystąpienia i nasileniem dolegliwości o charakterze CVS.⁷ The National Institute of Occupational Safety and Health ustalił, że częste krótkie przerwy znacząco zmniejszają dyskomfort związany z CVS w porównaniu z historycznymi już dwiema 15-minutowymi przerwami – śniadaniową i popołudniową.²⁹ Uznaje się, że patrzenie na odległy punkt co najmniej 2 razy na godzinę pozwala rozluźnić akomodację i tym samym zapobiegać przemęczeniu wzroku.³⁰ Należy również uczyć pacjentów świadomego mrugania podczas pracy przy komputerze, zwłaszcza gdy pojawia się uczucie dyskomfortu na powierzchni oka. Można również zaproponować zwiększenie stopnia nawilżenia powietrza oraz częste wietrzenie pomieszczenia, w którym pacjent spędza najwięcej czasu, unikanie bezpośrednich nawiewów suchego powietrza na twarz, a także zadbanie o ergonomię stanowiska pracy, np. poprzez zamontowanie ściemniających rolet, które zmniejszą ryzyko oślepienia światłem słonecznym odbitym od ekranu. Ponadto pacjentom z CVS powinno się zalecić zwiększenie ilości przyjmowanych płynów, unikanie nadużywania alkoholu i zaprzestanie palenia papierosów. Kolejnym krokiem może być próba leczenia substytucyjnego. Obecnie krople bez konserwantów są preferowane w leczeniu zespołu suchego oka. Żele i maści mogą być gorzej tolerowane przez pacjentów z CVS, ponieważ powodują dłuższe zamazanie widzenia bezpośrednio po aplikacji.

Podsumowanie

Obecnie praca wzrokowa do bliży na ekranie komputera nie jest już zarezerwowana wyłącznie do miejsca zatrudnienia. Komputery i inne urządzenia elektroniczne (laptopy, tablety, smartfony) dzięki swojej powszechnej dostępności i mobilności powodują, że znacząca większość populacji spędza ponad 4 godziny dziennie, wpatrując się w różnego rodzaju ekrany, często nie zwracając przy tym uwagi na jakiekolwiek zasady ergonomii. Co więcej, korzystanie z tych urządzeń nie jest już zarezerwowane tylko dla osób dorosłych. Badania z przełomu 2008 i 2009 r. wykazały, że amerykańskie dzieci w wieku 8-18 lat każdego dnia średnio przez 7,5 godziny korzystają z mediów rozrywkowych, w tym 4,5 godziny z telewizora, 1,5 godziny z komputera i ok. godziny grając w gry komputerowe.³¹ Tymczasem nowoczesne społeczeństwa zmierzają w kierunku jeszcze większego korzystania z urządzeń elektronicznych, zarówno w godzinach pracy, jak i w trakcie odpoczynku, dlatego CVS w najbliższym czasie może stać się poważnym problemem społecznym. W przypadku pacjentów prezentujących objawy CVS w pierwszej kolejności należy pamiętać o eliminacji czynników ryzyka. Wyniki badania Daina i wsp.³² jednoznacznie wykazały, że optymalizacja i ergonomia stanowiska pracy oraz częste przerwy znacząco redukują występowanie CVS (63,4% vs. 25,2%).