Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem jest jedną z głównych przyczyn nieodwracalnej utraty wzroku. Trwają poszukiwania skutecznych metod leczenia tej choroby, które uzupełnią lub całkowicie zastąpią terapię preparatami anty-VEGF. W artykule przedstawiono podstawy teoretyczne nowej koncepcji leczenia neowaskularnej postaci AMD – radioterapii. Szczegółowo opisano dwie metody eksperymentalne radioterapii wewnątrz- i zewnątrzgałkowej.

Wprowadzenie

Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD – age-related macular degeneration) jest jedną z najczęstszych przyczyn nieodwracalnej utraty wzroku.¹ Z każdym rokiem AMD powoduje upośledzenie widzenia u coraz większej liczby osób, stając się gwałtownie rosnącym problemem cywilizacyjnym. AMD występuje w dwóch postaciach klinicznych: suchej i wysiękowej. Postać wysiękowa, chociaż rzadsza (15% ogółu przypadków), jest w blisko 90% przyczyną szybkiej utraty widzenia centralnego w przebiegu choroby.

Radioterapia w neowaskularnym AMD

Stosowanie radioterapii w neowaskularnym AMD ma na celu utrzymanie użytecznej ostrości widzenia przez dłuższy czas z jednoczesnym zmniejszeniem liczby iniekcji doszklistkowych preparatów anty-VEGF, co pozwoli zmniejszyć koszty leczenia.² Obecnie rozwijane są dwie techniki radioterapii mokrej postaci AMD, o odmiennych założeniach. Jest to wewnątrzgałkowe aplikowanie strontu 90 (⁹⁰Sr) oraz zewnątrzgałkowe nieinwazyjne naświetlanie promieniami. Obie metody są mniej inwazyjne i bardziej precyzyjne od brachyterapii płytkowej.³

Wpływ radioterapii na rozwój AMD

Zasadą leczenia neowaskularnej postaci AMD jest zahamowanie powstawania nowych naczyń krwionośnych. W wielu badaniach wykazano, że radioterapia ma wpływ przeciwzapalny, przeciwzwłóknieniowy i antyangiogenny (ryc. 1).³ Namnażanie komórek po radioterapii jest zahamowane w wyniku nieodwracalnego uszkodzenia struktury nici DNA, zaburzenia syntezy białek, co w konsekwencji prowadzi do ich apoptozy.^3,4

Działanie przeciwzapalne radioterapii jest uwarunkowane upośledzeniem produkcji mediatorów stanu zapalnego i napływu komórek zapalnych.⁵ Jest to bardzo pożądane na każdym etapie rozwoju AMD.^3,6

Kolejnym istotnym działaniem wpływającym korzystnie na ograniczenie progresji choroby jest upośledzenie procesów zwłóknienia. Dochodzi do tego w wyniku uszkodzenia komórek endotelium, co prowadzi do ich apoptozy i uniemożliwia dalszy rozwój w tkankę włóknistą. Zostało to udowodnione w warunkach in vivo.^3,4,7 Natomiast w warunkach in vitro zaobserwowano zmniejszenie proliferacji fibroblastów i odkładania się kolagenu.⁷