Trwają intensywne badania nad nowymi metodami leczenia zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem. W artykule opisano podstawy teoretyczne, wyniki badań klinicznych leków i strategii postępowania, które mają potencjał zastosowania w terapii AMD.

Wprowadzenie

Zwyrodnienie plamki siatkówki związane z wiekiem (AMD – age-related macular degeneration) jest jedną z najczęstszych przyczyn nieodwracalnej utraty wzroku.¹ Z roku na rok choroba ta powoduje upośledzenie widzenia u coraz większej liczby osób, stając się gwałtownie rosnącym problemem naszej cywilizacji. AMD występuje w dwóch postaciach klinicznych: suchej i wysiękowej. Postać wysiękowa, choć rzadsza (15% ogółu przypadków), jest w prawie 90% przyczyną szybkiej utraty widzenia centralnego w przebiegu choroby.

Selektywne inhibitory

Aktywacja dopełniacza odbywa się trzema drogami: klasyczną, alternatywną i lektynową. Niezależnie od sposobu aktywacji jej końcowy etap prowadzi do utworzenia produktu terminalnego wywołującego lizę komórek, zwanego kompleksem atakującym błonę (MAC – membrane attack complex).²

Cechą charakterystyczną klasycznej drogi aktywacji dopełniacza jest jej zależność od przeciwciał. Związanie składnika C1q dopełniacza do kompleksu antygen–przeciwciało inicjuje cięcie proteolityczne. Aktywowana proteaza serynowa C1s ma zdolność rozkładu białek C2 i C4, które następnie po fragmentacji tworzą kompleks noszący nazwę konwertazy C3 drogi klasycznej. Konwertaza ta rozszczepia składową C3 dopełniacza.

Druga w kolejności droga aktywacji dopełniacza, zwana alternatywną, rozpoczyna się od spontanicznej hydrolizy C3 do C3a i C3b. Aktywny składnik C3b wiąże czynnik B, który podobnie jak składowa C3 jest rozbijany na Ba i Bb. W ten sposób powstaje związana z błoną konwertaza C3 drogi alternatywnej.³ Czynnik H istotnie wspomaga czynnik I w hamowaniu konwertazy C3 drogi alternatywnej, a co za tym idzie – hamowaniu reakcji zapalnej. Mutacja czynnika H w genie CFH zmniejsza jego regulacyjny wpływ na czynność dopełniacza, przyczyniając się w ten sposób do powstania patologicznej reakcji zapalnej w plamce siatkówki.⁴ Powstanie konwertazy C3 inicjuje wytworzenie aktywnej formy C3b, dającej początek kolejnej konwertazie C5 zarówno w drodze klasycznej, jak i alternatywnej. Konwertaza C5 rozkłada białko C5 do C5a oraz fragmentu C5b, który zapoczątkowuje tworzenie MAC.³

Zoptymalizowane terapie skupiające się na poszczególnych elementach układu dopełniacza różnią się w zależności od miejsca działania. Związki zwane selektywnymi inhibitorami układu dopełniacza są obecnie poddawane szczegółowym badaniom klinicznym, ...