Celem artykułu jest przedstawienie czynników ryzyka, patomechanizmu, sposobów leczenia oraz powikłań zamknięcia tętnicy środkowej siatkówki – na podstawie aktualnych danych z piśmiennictwa.

Wprowadzenie

Zamknięcie tętnicy środkowej siatkówki charakteryzuje się częściową lub całkowitą niedrożnością jej światła. Jest to nagły stan okulistyczny o patomechanizmie podobnym do udaru niedokrwiennego mózgu. Ponad 3/4 pacjentów dotkniętych tą chorobą uzyskuje końcową ostrość wzroku 0,05 lub niższą w badaniu za pomocą tablic Snellena.¹ Jako pierwszy objawy tego schorzenia okulistycznego opisał von Graefe w 1859 r.²

W zależności od miejsca niedrożności wyróżnia się:

• zamknięcie tętnicy środkowej siatkówki w jej odgałęzieniu od tętnicy ocznej (CRAO – central retinal artery occlusion) (ryc. 1)
• zamknięcie dowolnego naczynia odchodzącego od tętnicy środkowej siatkówki (BRAO – branch retinal artery occlusion) (ryc. 2).³

Zamknięcie światła tętnicy środkowej siatkówki dzieli się również na:⁴

• nietętnicze trwałe (non-arteritic permanent CRAO) – stanowi ponad 2/3 wszystkich przypadków CRAO i jest spowodowane przez zatory pochodzące z miejsc zmienionych miażdżycowo⁵
• nietętnicze przejściowe (non-arteritic transient CRAO) – tzw. przejściowa ślepota jednooczna, stanowi ok. 15-17% wszystkich przypadków CRAO, z 1% ryzykiem przejścia do postaci trwałej. W tym przypadku rokowanie dotyczące ostrości wzroku jest najlepsze¹ ze względu na krótki czas trwania niedokrwienia siatkówki
• nietętnicze z zaoszczędzeniem tętnic rzęskowo-siatkówkowych (non-arteritic CRAO with cilioretinal sparing) (ryc. 3) – w tym wypadku nie dochodzi do zamknięcia tętniczek rzęskowo-siatkówkowych, co powoduje zachowanie perfuzji w okolicy dołka i rokuje lepszą końcową ostrość wzroku; obecność tętnic rzęskowo-siatkówkowych stwierdza się u 49,5% badanych pacjentów⁵
• tętnicze (arteritic CRAO) – stanowi mniej niż 5% przypadków; najczęstszą przyczyną tego typu zamknięcia tętnicy środkowej siatkówki jest olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic (GCA – giant cell arteritis).¹

Epidemiologia

Częstość występowania wszystkich nietętniczych form okluzji tętnicy środkowej siatkówki wynosi ok. 1-2/100 000 pacjentów. Ryzyko wzrasta wraz z wiekiem i może wynosić do 10/100 000 osób powyżej 80 r.ż.⁶ Choroba częściej dotyczy mężczyzn.⁷

Czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka zamknięcia światła tętnicy środkowej siatkówki zalicza się współistniejące schorzenia ogólne, takie jak: nadciśnienie tętnicze, dyslipidemie, nieprawidłową glikemię na czczo, choroby nerek, otyłość, niedokrwienie serca, miażdży...