Podejrzenie demodekozy ocznej powinny u okulistów wzbudzać nie tylko nieprawidłowości rzęs czy zaawansowane zapalenie brzegów powiek, ale też zaczerwienienie, świąd powiek, objawy suchego oka lub nawracające gradówki. Prawidłowa diagnostyka i rozpoznanie pozwolą na zastosowanie skutecznego leczenia, które jest długotrwałe i wymagające dyscypliny ze strony pacjenta.

Wprowadzenie

Nużeniec ludzki (Demodex folliculorum) i nużeniec krótki (Demodex brevis), pajęczaki z rzędu roztoczy, są dwoma gatunkami nużeńców spotykanymi u człowieka (ryc. 1 i 2). Nużeniec po raz pierwszy został opisany przez Jacoba Henlego w Zurychu w 1841 roku, wykryty w mieszkach włosowych ucha zewnętrznego, a następnie sklasyfikowany jako roztocz przez dermatologa Carla Gustava Theodora Simona w Berlinie w 1842 roku pod nazwą gatunkową Acarus folliculorum.^1-3 W 1963 roku Demodex brevis jako gatunek został opisany przez L. Akbulatovą w Rosji.⁴ D. folliculorum bytuje w mieszkach włosowych rzęs oraz gruczołach Zeissa, a D. brevis w gruczołach łojowych i gruczołach Meiboma. Cykl życia nużeńca od jaja do stadium larwalnego trwa około 14-18 dni, aby następnie przejść w etap dorosłości, który trwa 5 dni. Samice mogą żyć dodatkowo 5 dni po złożeniu jaj. Ponieważ przetrwanie nużeńca poza organizmem żywym jest ograniczone, do zarażenia potrzebny jest bezpośredni kontakt z jego nosicielem.⁵

Epidemiologia

Zdania na temat częstości występowania zakażenia nużeńcem u zdrowych osób są podzielone. Odsetek rozpoznań waha się od 10 do 80%.² Występowanie nużeńca stwierdza się u 13-20% osób <20 roku życia i wzrasta ono do 95-100% u osób w wieku >71 roku życia.⁶ Kabatas i wsp.⁷ na podstawie badań stwierdzili, że u pacjentów z zapaleniem powiek zakażenie nużeńcem wykrywa się u 67,2%, a u osób zdrowych – 54,9%. W innym badaniu, w którym udział wzięło 200 pacjentów, występowanie nużeńca zanotowano u 68%.⁸ Wesołowska i wsp. zaobserwowali występowanie nużeńca ocznego w 41%. W obrębie mieszków rzęs częściej stwierdzano D. folliculorum niż D. brevis – odpowiednio 81,5 i 34,5%. U 15,1% występowało mieszane zakażenie. Demodekozę oczną stwierdzono u 42,1% kobiet i 39,7% mężczyzn.⁹