Jaskra wrodzona

Badanie obrazowe struktur przedniego odcinka gałki ocznej jest przydatnym narzędziem w rozpoznaniu i ocenie zmian morfologicznych w jaskrze wrodzonej, zwłaszcza w sytuacji, w której gonioskopia jest utrudniona ze względu na keratopatię. W jaskrze wrodzonej UBM wykazuje zmiany dysplastyczne struktur przedniego odcinka gałki ocznej wraz z jego charakterystycznymi cechami morfologicznymi: pogłębioną komorą przednią i poszerzonym kątem przesączania, pozostałościami tkanki mezodermalnej w kącie tęczówkowo-rogówkowym, przednim przyczepem tęczówki, która jest ścieńczała na skutek niedostatecznego wykształcenia się mięśnia zwieracza i rozwieracza, cieńszymi i wydłużonymi wyrostkami rzęskowymi oraz ogólnym rozciągnięciem ciała rzęskowego i obwódki rzęskowej.8

Planowanie i ocena efektywności irydotomii i irydoplastyki laserowej

U pacjentów, u których planuje się przeprowadzenie irydotomii, warto wykonać najpierw badanie UBM, by móc zadecydować o optymalnym miejscu perforacji tęczówki. W przypadkach, w których występuje duża powierzchnia kontaktu tęczówkowo-soczewkowego, skuteczniejsze są irydotomie umiejscowione obwodowo, natomiast u pacjentów, u których wyrostki rzęskowe podpierają obwodową tęczówkę, efektywniejsze są irydotomie centralne.5

U większości pacjentów ocena drożności irydotomii jest możliwa podczas standardowego badania w lampie szczelinowej z użyciem transiluminacji. Wątpliwości pojawiają się w przypadkach, w których irydotomie są małe, zlokalizowane mocno obwodowo, ze współistniejącą spłyconą komorą przednią i ograniczonym efektem hipotensyjnym. Ocena drożności irydotomii za pomocą UBM pozwala nie tylko na potwierdzenie obecności i ocenę szerokości otworu w tęczówce, ale też pomaga zorientować się w stosunkach anatomicznych przedniego odcinka gałki ocznej (ryc. 9). W takich przypadkach UBM może dać odpowiedź na pytania, czy obecna irydotomia skutecznie znosi blok źreniczny, czy i w jakim stopniu kąt jest otwarty, czy kontakt tęczówkowo-rogówkowy ma inną przyczynę niż apozycyjne zamknięcie kąta. U części pacjentów, u których podejrzewa się niedrożność otworu irydotomijnego, a badania obrazowe nie potwierdzają tych przypuszczeń, konieczna jest ponowna ocena i poszukiwanie innej przyczyny zwężenia lub zamknięcia kąta tęczówkowo-rogówkowego, najczęściej zrostów. W tym punkcie konieczne jest zaznaczenie, że badania obrazowe, takie jak UBM czy AS-OCT, doskonale uwidocznią ewentualny kontakt tęczówkowo-rogówkowy, ale w przypadku zrostów w kącie nie pozwolą na ich jednoznaczną identyfikację. Takie rozpoznanie wymaga stwierdzenia zrostów w badaniu gonioskopii dynamicznej. W kontekście drożnej, ale nieefektywnej irydotomii należy ponownie wspomnieć o konfiguracji iris plateau, którą w takim przypadku trzeba zdecydowanie brać pod uwagę w diagnostyce różnicowej.

Ultrabiomikroskopia ma zastosowanie również w ocenie efektywności irydoplastyki laserowej. U pacjentów po skutecznym zabiegu widoczne są hiperreflektywne blizny na obwodowej tęczówce oraz poszerzenie kąta tęczówkowo-rogówkowego w porównaniu ze stanem sprzed zabiegu.5

Small ryc 8 fmt

Rycina 8. Jaskra złośliwa. Widoczne przednie przemieszczenie przepony tęczówkowo-soczewkowej powodujące okrężne zamknięcie kąta tęczówkowo-rogówkowego

  • Small 33209
  • Small 33210

Rycina 9. Ocena drożności otworu irydotomijnego. Badanie UBM uwidoczniło niedrożną irydotomię – u podstawy otworu widoczna cienka błona utrudniająca prawidłowy przepływ cieczy wodnistej (A). Obok fotografia przedstawiająca szeroką, drożną irydotomię (B).

Podsumowanie

Ultrabiomikroskopia jest szybkim, stosunkowo dokładnym i niezwykle przydatnym narzędziem zarówno w procesie diagnostycznym, jak i w prowadzeniu pacjentów z już stwierdzoną jaskrą, a mnogość jej zastosowań jest ogromna i zależy nie tylko od potrzeb, ale również od doświadczenia i kreatywności ultrasonografisty. Wykorzystanie UBM w codziennej praktyce okulistycznej, zwłaszcza o profilu jaskrowym, pozwala na zrozumienie mechanizmów, jakie odpowiadają za stan poszczególnych chorych, a często na zaplanowanie skutecznego leczenia przyczynowego, skracając istotnie proces decyzyjny. Minusem jest wciąż ograniczona dostępność sprzętu i kadry wykwalifikowanej w przeprowadzaniu badania. Nie ulega jednak wątpliwości, że wszystkie ośrodki i poradnie o profilu jaskrowym bezwzględnie powinny mieć możliwość wykonywania UBM, a okuliści praktykujący w poradniach ogólnych poza ośrodkami akademickimi – wiedzę na temat przydatności informacji, jakie mogą uzyskać, kierując pacjentów na tego rodzaju badanie.

Selected aspects of the use of ultrasound biomicroscopy in the diagnosis and follow-up of glaucoma patients

Abstract

Ultrasound biomicroscopy (UBM) is a quick, relatively accurate and highly useful tool both in the diagnosis and treatment of glaucoma patients. UBM offers a wide variety of potential applications according not only to the needs, but also to the experience and creativity of an ultrasound technician. The use of UBM in daily ophthalmological practice, especially by glaucoma specialists, helps to understand the mechanisms underlying the condition of individual patients and often to devise an appropriate causal treatment plan, which in turn makes it possible to significantly shorten the decision-making process. The downside is the still limited availability of equipment and staff trained in performing the examination. However, it is clear that all glaucoma clinics should have access to UBM and eye specialists practicing in general medical centres, which are not attached to academic research units, should be aware of the usefulness of information which can be obtained by referring patients for UBM scan.

Wszystkie zdjęcia zamieszczone w artykule pochodzą ze zbiorów Kliniki Okulistycznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, a badania wykonane zostały przez autorów (Eye Cubed V4, Ellex, sonda 40 Mhz)
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Jarosław Kocięcki


Piśmiennictwo

1. Pavlin CJ, Foster FS. Ultrasound biomicroscopy. High-frequency ultrasound imaging of the eye at microscopic resolution. Radiol Clin North Am 1998; 36:1047-58.

2. Ishikawa H, Inazumi K, Liebmann JM, et al. Inadvertent corneal indentation can cause artifactitious widening of the iridocorneal angle on ultrasound biomicroscopy. Ophthalmic Surg & Lasers 2000; 31:342-5.

3. Mapstone R. The mechanism and clinical significance of angle closure. Glaucoma 1980;2:249.

4. Potash SD, Tello C, Liebmann J, et al. Ultrasound biomicroscopy in pigment dispersion syndrome. Ophthalmology 1994; 101:332-9.

5. Marchini G, Ceruti P, Tosi R, Vizzari G. Ultrasound biomicroscopy. Glaucoma. Elsevier Limited 2015:179-90.

6. Do T, Nguyen Xuan H, Dao Lam H, et al. Ultrasound Biomicroscopic Diagnosis of Angle-closure Mechanisms in Vietnamese Subjects With Unilateral Angle-closure Glaucoma. J Glaucoma 2018;27(2):115-20.

7. Bauzys RLM, Nishi M, Mello PAA, et al. Ultrasound biomicroscopy in pseudoexfoliation syndrome. Invest Ophthalmol Vis Sci 1995;36:563.

8. Hussein TR, Shalaby SM, Elbakary MA, et al. Ultrasound biomicroscopy as a diagnostic tool in infants with primary congenital glaucoma. Clin Ophthalmol 2014;8:1725-30.

9. Ma XY, Zhu D, Zou J, et al. Comparison of ultrasound biomicroscopy and spectral-domain anterior segment optical coherence tomography in evaluation of anterior segment after laser peripheral iridotomy. Int J Ophthalmol 2016;9(3):417-23.

Do góry