Jaskra barwnikowa, będąca najczęściej konsekwencją obecności zespołu rozproszenia barwnika (ZRB), jest szczególną postacią jaskry wtórnej otwartego kąta, którą oprócz podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego charakteryzują specyficzne cechy patomorfologiczne. Zaobserwować je można przede wszystkim w odcinku przednim gałki ocznej w badaniu biomikroskopowym, gonioskopii, a także w wyjątkowo przydatnej optycznej koherentnej tomografii przedniego odcinka oka (AS-OCT – anterior segment optical coherence tomography).

W jaskrze barwnikowej stwierdza się patognomoniczną triadę objawów: pionowoowalne osady barwnikowe na śródbłonku rogówki w postaci tzw. wrzeciona Krukenberga (ryc. 1), szprychowate ubytki nabłonka barwnikowego tęczówki, widoczne przy retroiluminacji (ryc. 2) oraz intensywne złogi barwnika na siateczce beleczkowania (ryc. 3). W leczeniu jaskry barwnikowej zastosowanie znajdują terapia miejscowa, procedury laserowe i chirurgiczne. W ostatnich latach na prowadzenie w terapii wysuwają się metody nieinwazyjnej selektywnej oraz mikropulsowej trabekuloplastyki laserowej.

Omówienie

Jaskra barwnikowa to jeden z rzadkich podtypów jaskry wtórnej otwartego kąta. Pierwszy raz została opisana przez Sugara i Barboura w 1949 roku¹. Znacznie wcześniej obserwowano różne symptomy zespołu rozproszenia barwnika, który do tej jaskry prowadzi – przede wszystkim owalne osady na śródbłonku (tzw. wrzeciono Krukenberga, opisane przez Krukenberga w 1989 r.), nie łącząc jeszcze samego zjawiska z chorobą. Obecność tych depozytów pigmentu skojarzono w następnych latach ze zwyżkami ciśnienia wewnątrzgałkowego (Thomson i Ballantyne). Do dziś jaskra barwnikowa, jako unikalny typ jaskry wtórnej otwartego kąta o niewyjaśnionej do końca etiopatogenezie, jest obiektem zainteresowania badaczy^2,3.

Każda jaskra to synonim patologii nerwu wzrokowego (neuropatii wzrokowej), dla której charakterystyczne są uszkodzenia komórek zwojowych siatkówki i wychodzących z nich włókien nerwowych tworzących wspomniany nerw. Powyższe zmiany morfologiczne skutkują powstaniem patognomonicznego dla jaskry zagłębienia w tarczy nerwu II, a w konsekwencji uszkodzeń (mroczków) w polu widzenia. W omawianym typie jaskry kąt przesączania, czyli inaczej kąt rogówkowo-tęczówkowy, jest otwarty (3-4 stopień wg Schaffera). Zmiany patologiczne powstają wtórnie do zwyżek ciśnienia prowokowanych przez blokadę dróg odpływu cieczy wodnistej przez ziarna barwnika, osadzające się głównie na siateczce beleczkowania.