Ortoptyka
Zez rozbieżny okresowy u dzieci – aktualne podejście diagnostyczno-terapeutyczne
lek. Agata Joanna Ordon1,2,4
dr n. med. Agnieszka Rosa1,3 ortoptysta, pedagog, terapeuta zajęciowy Redaktor merytoryczna działu Ortoptyka
dr hab. n. med. Piotr Loba1,4
- Zez rozbieżny okresowy, stanowiący najczęstszą formę zeza rozbieżnego u pacjentów pediatrycznych, charakteryzuje się okresowym rozbieżnym ustawieniem jednego lub obojga oczu o różnym – w zależności od podtypu – obrazie klinicznym
- W artykule przedstawiono aktualne metody diagnostyki i leczenia zeza rozbieżnego okresowego u dzieci
Zez rozbieżny okresowy (IXT – intermittent exotropia) charakteryzuje się występowaniem na przemian faz jawnej i ukrytej ze zmienną częstością i okresowością. Jest to jeden z najczęstszych typów zeza u dzieci. W zależności od źródła częstość występowania IXT w populacji oceniana jest na 0,5-1%1,2. Schorzenie to stanowi ok. 25% zezów u dzieci rasy kaukaskiej, a wśród dzieci populacji chińskiej aż 44,9%, dotykając średnio 1 na 30 dzieci w wieku przedszkolnym3. Uważa się, że początek występowania zaburzeń przypada na pierwsze lata życia4, z predylekcją do płci żeńskiej. Istnieją dowody na dziedziczność IXT, lecz jest ona wieloczynnikowa, natomiast niska masa urodzeniowa i palenie przez matki w czasie ciąży są niezależnymi czynnikami ryzyka jego wystąpienia5.
Przyczyny zeza rozbieżnego okresowego nie są do końca poznane. Bierze się pod uwagę dwojaki mechanizm6. W pierwszym faza jawna zeza pojawia się na skutek nieprawidłowego mechanizmu fuzji, której zaburzenie jest u dzieci z IXT stanem wrodzonym. Oko niedominujące ustawia się wtedy rozbieżnie, co jest konsekwencją przewagi dywergencji nad konwergencją u danego pacjenta. Przeciw tej teorii przemawia fakt występowania IXT u dzieci ze średnią i dużą nadwzrocznością, u których powinna przeważać konwergencja.
Drugi mechanizm uwzględnia obecność zaburzeń funkcji mięśni prostych przyśrodkowych. W założeniu dywergencja jest funkcją pasywną, zatem jedynie nieprawidłowa konwergencja lub obniżenie napięcia mięśni za nią odpowiedzialnych mogą doprowadzić do okresowego rozbieżnego ustawienia gałek ocznych u małego dziecka. Przeciw temu poglądowi przemawia natomiast fakt obecności dość dużego zakresu fuzji u dzieci, u których mimo wszystko pojawia się faza jawna zeza.
Rozważając obie powyższe teorie, można stwierdzić, że mechanizm, w którym dochodzi do ujawniania się zeza rozbieżnego okresowego, ma charakter wieloczynnikowy, z różnym stopniem nasilenia u poszczególnych pacjentów. W mniemaniu autorów jest to przyczyną tak zmiennej skuteczności różnych form terapii w tym schorzeniu.
Obraz kliniczny
Głównym objawem zeza rozbieżnego okresowego jest odchylenie oka niedominującego występujące z różną częstością i okresowością. Pojawia się ono, gdy pacjent traci zdolność kontroli fuzyjnej, a więc najczęściej wieczorami, gdy jest zmęczony, osłabio...
