Regeneracja rogówki po zabiegach laserowej korekcji wzroku
dr n. med. Piotr Sobolewski
- Laserowa chirurgia refrakcyjna wywołuje modyfikację krzywizny rogówki i obniżenie jej wrażliwości, zmianę dynamiki filmu łzowego, uwolnienie miejscowych czynników zapalnych oraz przerwanie unerwienia
- Zespół suchego oka i neuropatia neurotroficzna jako częste powikłania pozabiegowe
- Regeneracja rogówki to przede wszystkim prawidłowa reinnerwacja wspomagana lekami miejscowymi
Laserowa korekcja wzroku należy do najczęściej wykonywanych zabiegów na świecie. Według szacunków Solomona i wsp.1 od czasu wprowadzenia tych zabiegów do praktyki okulistycznej do 2009 r. wykonano ponad 16 milionów operacji. Jednak popularność tej metody nie oznacza, że każda procedura przynosi pełną satysfakcję. Około 40% pacjentów skarży się na utrzymujące się po zabiegu suchość oczu i niestabilne widzenie. W większości jest to przemijające. Przyczyną tych dolegliwości jest dysfunkcja nawilżania powierzchni oczu i przedłużająca się regeneracja rogówki związana z przecięciem (innerwacją) nerwów w trakcie procedur zabiegowych.
Aby dokładniej zrozumieć powyższe procesy, należy na początku przypomnieć anatomię i funkcje nerwów rogówki, a następnie zapoznać się z opisem gojenia po zabiegach PRK (photorefractive keratectomy) lub trans-PRK, LASEK (laser epithelial keratomileusis), LASIK (laser-assisted in situ keratomileusis) lub FS-LASIK (femtosecond laser in situ keratomileusis) i SMILE (small incision lenticule extraction).
Anatomia i funkcja nerwów rogówki
Włókna czuciowe rogówki pochodzą z ocznej gałązki nerwu trójdzielnego. Około 450 neuronów wychodzi ze zwoju tego nerwu i biegnie nadnaczyniówkowo, wokół rąbka rogówki, tworząc sploty okołorąbkowe. Dalej około 70 pni nerwowych wchodzi obwodowo do przedniej warstwy miąższu rogówki na głębokości 290 μm. W celu zwiększenia szybkości przewodnictwa nerwowego milimetr od rąbka włókna tracą osłonki i biegną w otoczeniu komórek Schwanna, rozgałęziając się na około 1000 włókien mielinowych. Nerwy biegną równolegle do blaszek kolagenu i dzielą się na mniejsze, gęstsze, łączące się pęczki, tworząc zwoje podnabłonkowe. Unerwiają one keratocyty w stanie spoczynku oraz fibroblasty i miofibroblasty po urazie lub operacji na rogówce. Większość nerwów zrębowych znajduje się na 1/3 głębokości przedniej rogówki. Obwodowo włókna przechodzą na powierzchnię przez błonę Bowmana. Na poziomie błony podstawnej i komórek podstawnych nabłonka, na głębokości 70-160 µm, tworzą nieco cieńsze, łączące się zwoje przypodstawne. Na rycinie 1 przedstawiono przekrój rogówki z uwidocznionym unerwieniem. Zwoje przypodstawne układają się spiralnie od obwodu do centrum rogówki (ryc. 2).
