Zwyrodnienie żółtkowate plamki może być opisywane w całym spektrum chorób zwanych bestrofinopatiami. Należą do nich: żółtkowata dystrofia plamki Besta, autosomalnie recesywna bestrofinopatia (ARB – autosomal recessive bestrophinopathy) oraz autosomalnie dominująca witreoretinochoroidopatia (ADVIRC – autosomal dominant vitreoretinochoroidopathy). Obecnie nie wiadomo, w jaki sposób poszczególne mutacje prowadzą do wymienionych fenotypów jednostek chorobowych.

Pierwszy przypadek rodziny z różnymi stadiami zwyrodnienia żółtkowatego został opisany przez niemieckiego okulistę Friedricha Besta w 1905 r.¹

Wszystkie bestrofinopatie wywołane są mutacjami w genie BEST1 (opisywanym również jako gen VMD2). Gen BEST1, który został po raz pierwszy opisany w 1998 r., jest zlokalizowany na długim ramieniu chromosomu 11 (11q12-q13)². Gen ten koduje 585 aminoprotein, które tworzą białko zwane bestrofiną 1. Białko to jest zarówno kanałem chlorkowym, jak i regulatorem obecności wewnątrzkomórkowej jonów Ca⁺⁺. Białko bestrofina 1, które jest zlokalizowane na błonie podstawnej komórek nabłonka barwnikowego siatkówki (RPE – retinal pigment epithelium)^2,3, jest odpowiedzialne za przeznabłonkowy transport jonów, objętość komórek RPE oraz modulację homeostazy w przestrzeni pod RPE⁴. Pełna rola bestrofiny nie jest do końca poznana, ale wiadomo, że mutacje genu BEST1 zaburzają funkcję RPE i zewnętrznych segmentów fotoreceptorów, co prowadzi do odwarstwienia centralnej siatkówki neurosensorycznej⁵. Opisano do tej pory ok. 300 mutacji w genie BEST1^6-8. Większość nieprawidłowych wariantów polega na zmianie sensu (missense), znajdują się one w większości w eksonie 8. Obserwowana jest niepełna penetracja genu BEST1 i duża zmienność ekspresji, co przejawia się heterogennością fenotypów.

Diagnoza bestrofinopatii stawiana jest na podstawie obrazu klinicznego, tzn. badania dna oka, badania autofluorescencji, optycznej koherentnej tomografii (OCT – optical coherence tomography) oraz wyniku badania elektrofizjologicznego.

Najczęstszą bestrofinopatią jest dystrofia plamki Besta (BVMD – Best vitelliform macular dystrophy) występująca z częstością 1:10 000 w populacji, dziedziczona w sposób autosomalnie dominujący. Choroba ta jest związana z nieprawidłowym wynikiem ba...