Niedowidzenie u dzieci – diagnostyka i leczenie

prof. dr hab. n. med. Mirosława Grałek

Oddział Okulistyki Dziecięcej, Uniwersyteckie Centrum Pediatrii im. M. Konopnickiej, SP ZOZ Centralny Szpital Kliniczny UM w Łodzi

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Mirosława Grałek

Oddział Okulistyki Dziecięcej, Uniwersyteckie Centrum Pediatrii im. M. Konopnickiej,

SP ZOZ Centralny Szpital Kliniczny UM w Łodzi

ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

e-mail: miroslawa.gralek@ wp.pl

  • Niedowidzenie występujące u 2-5% ogólnej populacji jako najczęstsza przyczyna niepełnosprawności wzrokowej u dzieci, którą można wyeliminować przez wczesne rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenia
  • Postępowanie w niedowidzeniu wymagające szczegółowej diagnostyki i prowadzenia terapii z wykorzystaniem dostępnych metod zachowawczych i chirurgicznych


Wśród problemów okulistyki pediatrycznej ciągle istotne i aktualne są zagadnienia związane z zaburzeniami w narządzie wzroku prowadzącymi do obniżenia ostrości widzenia. Niska ostrość wzroku, zwłaszcza obustronna, i jej następstwa nie tylko wpływają niekorzystnie na codzienne zachowanie, naukę i aktywność fizyczną dziecka, ale także ograniczają możliwości dalszego rozwoju intelektualnego, kształcenia się i pracy w wybranych dziedzinach. W praktyce okulistycznej jedną z przyczyn osłabienia ostrości wzroku jest niedowidzenie (amblyopia). Powstaje ono w następstwie obniżenia ostrości wzroku jedno- lub obuocznej (określanej najlepszą skorygowaną ostrością wzroku [BCVA – best corrected visual acuity]), niezwiązanego z organicznym uszkodzeniem struktur oka, czyli bez bezpośredniej przyczyny patologicznej w gałce ocznej lub drogach wzrokowych, ograniczającego funkcje wzrokowe. W przeszłości niedowidzenie określano niekiedy mianem leniwego oka (lazy eye). Ten stan jest spowodowany przez warunki, które wpływają na prawidłowy rozwój widzenia, a których nie można przypisać strukturalnym zmianom w oku1-3.

Warto nadmienić, że wzrok doskonali się wraz ze wzrostem dziecka i rozwojem gałki ocznej oraz ośrodkowych dróg wzrokowych, a także przypomnieć zasadnicze etapy rozwoju widzenia związane z wiekiem dziecka, których zaburzenia mogą przyczyniać się do powstania niedowidzenia o różnym podłożu.

W okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa układ wzrokowy jest podatny na zmiany stymulacji wzrokowej z odwracalnością zachodzących w tym czasie procesów. Najszybszy wzrost i rozwój gałek ocznych następuje w pierwszym roku życia dziecka, nieprawidłowości wrodzone lub nabyte w tym czasie wpływają istotnie na kształtowanie się widzenia. Od 1 do 3 roku życia obserwuje się mniej intensywny wzrost gałek ocznych, dynamika wzrostu maleje w kolejnych latach życia, choć ich dalszy powolny rozwój trwa do 14 roku życia dziecka. Ostrość wzroku po urodzeniu jest niska ze względu na niedojrzałość narządu wzroku i przetwarzania procesów wzrokowych. Praktycznie noworodek odróżnia światło od ciemności i zaciska powieki pod wpływem światła. Ostrość wzroku szybko się poprawia w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia, kiedy wyraźne obrazy siatkówki zaczynają pobudzać neurorozwój ośrodków wzrokowych.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Rodzaje i stopnie ciężkości niedowidzenia

Istnieją dwa zasadnicze rodzaje niedowidzenia, tj. czynnościowe i organiczne. Niedowidzenie czynnościowe jest następstwem obniżenia ostrości wzroku bez organicznej przyczyny. W niedowidzeniu czynnościowym brakuje [...]

Etiologia

Niedowidzenie ma różny patomechanizm i jest zazwyczaj kategoryzowane według kryteriów:

Diagnostyka

Wnikliwa diagnostyka, w tym różnicowa, poprzedza zawsze leczenie niedowidzenia u dzieci. Badanie zapoczątkowuje dokładne zebranie wywiadu lekarskiego od rodziców/opiekunów dziecka i/lub samych pacjentów. [...]

Leczenie

Leczenie niedowidzenia jest procesem długim i wymagającym zaangażowania nie tylko specjalistów prowadzących terapię, ale także rodziców i samego dziecka, w miarę postępu jego możliwości [...]

Podsumowanie

Niedowidzenie u dzieci jest istotnym problemem okulistyki pediatrycznej, jednocześnie stanowi najczęstszą przyczynę możliwej do uniknięcia niepełnosprawności wzrokowej. Postępowanie wymaga szczegółowej diagnostyki i prowadzenia [...]

Do góry