Demodex folliculorum (nazwa polska nużeniec) należy do roztoczy (Acaria), rodziny nużeńcowatych (Demodicidae). Jest pasożytem oportunistycznym, który może bytować u zdrowych osób. Obecność Demodex folliculorum na rzęsach może nie dawać żadnych objawów klinicznych, ale w wielu sytuacjach uznawana jest za przyczynę problemów okulistycznych, głównie przewlekłego zapalenia powiek i zespołu suchego oka. Tego typu schorzenia są często niewłaściwie rozpoznawane jako alergiczne bądź bakteryjne, a to pociąga za sobą niewłaściwe leczenie i długotrwały dyskomfort pacjenta. Wykrycie Demodex folliculorum na rzęsach jest proste, problemem jest natomiast leczenie z powodu braku ściśle określonych wytycznych, braku preparatów pozwalających na szybką i skuteczną eradykację wszystkich form rozwojowych, dużej oporności nużeńców na środki antyseptyczne, a także długotrwałego procesu terapeutycznego z często występującymi nawrotami.

Omówienie

Demodex folliculorum jest gatunkiem pospolitym, kosmopolitycznym, występującym we wszystkich częściach świata. Nazwa „demodex” pochodzi od dwóch greckich słów: „demos” (skóra) i „dex” (robak)¹. W piśmiennictwie opisanych jest ponad 100 gatunków Demodex. Mogą one wywoływać demodekozę (nużycę) zarówno u ludzi, jak i u zwierząt². Nużeńce są gatunkowo swoiste i człowiek nie może zarazić się nimi od zwierząt. W populacji ludzkiej bytują dwa gatunki pasożytnicze: Demodex folliculorum oraz Demodex brevis.

Demodex folliculorum po raz pierwszy został opisany przez niemieckiego dermatologa Gustava Simona w 1942 r., a powiązanie tego gatunku z zapaleniem powiek jako pierwsi zasugerowali okuliści Post i Juhlin w publikacji z roku 1963³. Demodex folliculorum ma wydłużony kształt ciała (ryc. 1), którego długość wynosi ok. 0,3-0,4 mm. Występuje on głównie w mieszkach włosowych rzęs, zwykle w skupiskach po kilka osobników⁴.  

Demodex brevis ma kształt wrzecionowaty i jest krótszy – jego ciało mierzy ok. 0,2-0,3 mm. Gatunek ten najczęściej zasiedla gruczoły łojowe skóry i gruczoły Meiboma. Oba gatunki Demodex mają związek ze schorzeniami oczu, ale Demodex brevis jest rzadziej wykrywany podczas standardowej depilacji rzęs, ponieważ występuje pojedynczo i jest głęboko osadzony w gruczołach.

Ciało nużeńca jest podzielone na trzy części i dobrze przystosowane do pasożytniczego trybu życia. Przednia część ciała, gnathosoma, zaopatrzona jest w aparat gębowy wyposażony w szczękoczułki służące do przecinania komórek nabłonka gospodarza. Śr...