Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą przewlekłą, przebiegającą z okresami zaostrzeń i remisji. Dotyczy ok. 20% dzieci i 1-3% osób dorosłych¹. Schorzenie jest spowodowane dziedzicznym, wielogenowym zaburzeniem układu immunologicznego, jednak objawy i przebieg są także modulowane przez czynniki środowiskowe^1-3. W Polsce, wg danych NFZ, w 2017 r. wskaźnik zachorowalności wynosił średnio 32,5/10 000 (w tym 34,7/10 000 u kobiet i 30,1/10 000 u mężczyzn). Największa zapadalność dotyczyła dzieci do 4 lat i wynosiła 300/10 000 oraz w wieku 5-9 lat – 141/10 000. Najmniejszą częstość zachorowań notowano u osób >85 roku życia (4/10 000). Z uzyskanych danych wynika, że rozpowszechnienie choroby jest mniejsze, niż było wykazywane we wcześniejszych badaniach epidemiologicznych w Polsce i na świecie, ale być może liczba chorych jest niedoszacowana².

Chorobę charakteryzują przede wszystkim zmiany skórne, przebiegające z suchością i dokuczliwym świądem, które należy różnicować z innymi chorobami dermatologicznymi. Atopowe zapalenie skóry zalicza się do chorób, w których istnieje genetyczna predyspozycja do nadmiernego uwalniania immunoglobuliny typu E (IgE) w odpowiedzi na bodźce (antygeny) zewnątrz- i wewnątrzpochodne (mechanizm IgE-zależny), co powoduje zachwianie równowagi między limfocytami linii Th2 na niekorzyść linii Th1, w wyniku czego dochodzi do zwiększonej ekspresji mediatorów zapalnych³. Olivera i wsp. wskazują jednak, że patomechanizm ewolucji AZS jest bardziej skomplikowany niż tylko dwufazowe przesunięcia na linii Th1-Th2, ponieważ w przebiegu schorzenia dochodzi także do aktywacji innych komórek Th. W odniesieniu do AZS używa się niekiedy terminu „marsz atopowy”, co oznacza, że u chorych rozwijają się często choroby dodatkowe, takie jak astma atopowa, cukrzyca typu 1, alergiczny nieżyt nosa, schorzenia naczyniowo-sercowe, autoimmunologiczne, a także neuropsychiatryczne^3-5.

Zmiany okulistyczne

W przebiegu atopii obserwuje się często zaburzenia ze strony narządu wzroku. Należą do nich: wiosenne zapalenie spojówek i rogówki (VKC – vernal keratoconjunctivitis), atopowe zapalenie spojówek i rogówki (AKC – atopic keratoconjunctivitis), atopowy stożek rogówki, zaćma oraz odwarstwienie siatkówki.

Wiosenne i atopowe zapalenie spojówek i rogówki najczęściej występują w rejonie Morza Śródziemnego, w Afryce Centralnej i Zachodniej oraz Azji (Indie, Japonia), rzadziej w krajach o klimacie umiarkowanym6,7.