Steroidoterapia, zarówno ta włączana w przebiegu chorób czy zabiegów okulistycznych, jak i w leczeniu chorób ogólnych, jest w populacji pacjentów bardzo częsta. Wiąże się to z charakterystyką farmakologiczną glikokortykosteroidów (GK) jako skutecznych leków o bardzo szerokim spektrum wskazań.

Jaskra wtórna posteroidowa (inaczej: jaskra indukowana glikokortykosteroidami) to uszkodzenie nerwu II, które powstało w wyniku podwyższenia ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP – intraocular pressure) wywołanego stosowaniem przez pacjenta glikokortykosteroidów. Należy od tej choroby odróżnić przejściowe, krótkotrwałe podwyższenie IOP spowodowane steroidami, które ustąpiło po odstawieniu leków i nie wywołało neuropatii nerwu wzrokowego.

Podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego może występować u osób zarówno dotychczas zdrowych, jak i chorujących na jaskrę. W obu przypadkach pacjentów, którzy reagują na glikokortykosteroidy zwyżką IOP, określa się jako osoby podatne (responders). Za dodatnią reakcję hipertensyjną (czyli wystąpienie nadciśnienia ocznego wywołanego glikokortykosteroidami) uważa się najczęściej podwyższenie IOP o ≥10 mmHg od wartości wyjściowych^1,2. Stosowane są też inne klasyfikacje, w których wyznacznikiem odpowiedzi na steroid jest wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego ponad wartość 21-25 mmHg lub zwyżki o 15 mmHg.

W obserwacjach klinicznych zauważono, że ok. 30% zdrowej populacji reaguje w jakimś zakresie podwyższeniem IOP na podanie steroidów (zwyżka o 5-15 mmHg), natomiast u blisko 4-6% populacji jest to klinicznie istotne (>15 mmHg). Zupełnie inaczej ta podatność (responsywność) wygląda w grupie chorujących na jaskrę pierwotną otwartego kąta (JPOK) – tu jej odsetek dochodzi do 95% i może stanowić istotny czynnik w przyspieszeniu progresji zmian patologicznych w komórkach zwojowych siatkówki i nerwie wzrokowym. Stąd popularne niegdyś próby prowokacyjne z podawaniem betametazonu w diagnostyce jaskry, mające za zadanie sprawdzić, czy dana osoba jest podatna na rozwój tej choroby.

Istnieją liczne czynniki sprzyjające istotnemu podwyższeniu IOP (a przez to zwiększonemu ryzyku wystąpienia na tym tle neuropatii jaskrowej). Należą do nich:

• wspomniana wyżej zdiagnozowana JPOK
• dodatni wywiad w kierunku tej choroby w najbliższej rodzinie
• kolagenozy
• miopia
• bardzo młody i starszy wiek
• cukrzyca typu 1.