Esotropia

Ostra nabyta towarzysząca esotropia to stosunkowo rzadka forma zeza, charakteryzująca się nagłym wystąpieniem zeza zbieżnego z diplopią. Przyczyną może być trudność utrzymania równowagi między siłami konwergencji a dywergencji oka, zwłaszcza u pacjentów z nieskorygowaną krótkowzrocznością lub po stresie fizycznym albo psychicznym. W ostatnich latach przypadki nabytej towarzyszącej esotropii zostały skojarzone z nadmiernym użytkowaniem widzenia z bliska z powodu powszechnego korzystania z komputerów, tabletów i smartfonów¹⁴.

Mohana i wsp. przebadali dzieci w wieku 6-18 lat, u których niedawno wystąpiła esotropia trwająca <1 miesiąc, bez podobnej historii w przeszłości. Do badania włączono 8 chłopców w wieku 12,5 ± 4,2 roku z rozpoznaniem tego zaburzenia. Średni czas korzystania ze smartfona wyniósł 4,6 + 0,7 godziny dziennie. Pięcioro dzieci miało emetropię, jedno krótkowzroczność, jedno krótkowzroczność pozorną i jedno nadwzroczność. Kąt odchylenia do bliży i dali osiągnął wartość odpowiednio 48,1 ± 16,4 PD i 49,3 ± 15,9 PD przy prawidłowej motoryce oczu. Siedmioro dzieci skarżyło się na podwójne widzenie we wszystkich spojrzeniach. Wyniki wykazały, że długotrwałe przebywanie w czasie pracy w pobliżu smartfona do e-learningu może prowadzić u dzieci do rozwoju ostrej nabytej towarzyszącej esotropii¹⁵.

Lee i wsp. opisali grupę 12 nastolatków z nagłą nabytą jednoczesną esotropią, którzy korzystali ze smartfonów >4 godziny dziennie. Autorzy sugerowali, że nadmierne użytkowanie tego urządzenia może prowadzić do zakłóceń w akomodacji i konwergencji, co skutkuje dynamicznym aktywowaniem mięśni prostych przyśrodkowych i tym samym rozwojem wyraźnej esotropii. Co istotne, wyniki poprawiły się u wszystkich pacjentów po przerwie w ekspozycji na wyświetlacze smartfonów trwającej miesiąc. Niemniej u 5 badanych konieczna była operacja zeza – wyniki pooperacyjne były satysfakcjonujące pod względem ustawienia gałki ocznej i ostrości wzroku¹⁶.

Krótkowzroczność

Obecnie krótkowzroczność jest rozpoznawana jako znaczący problem zdrowia publicznego na globalną skalę. Wskaźnik jej występowania różni się w zależności od lokalizacji geograficznej – w Azji odsetek dzieci w wieku szkolnym cierpiących na krótkowzroczność sięga 80-90%, w Europie zaś jest on niższy¹⁷. Szacuje się, że do 2050 r. 5 mld osób na całym świecie będzie cierpieć na krótkowzroczność¹⁸.

Alvarez-Peregrina i wsp. w latach 2016, 2017 i 2019 przebadali w Hiszpanii 7497 dzieci. Średni wiek uczestników wyniósł 6,16 ± 0,78 roku. Okazało się, że 35,5% dzieci miało emetropię, 46,6% nadwzroczność i 18% krótkowzroczność. Autorzy badania sprawdzali progresję wad wzroku w ciągu 4 lat, mierząc czas spędzany przed ekranem urządzeń elektronicznych i spędzony na aktywności fizycznej. Za­obserwowali, że dłuższy czas spędzany na korzystaniu z urządzeń cyfrowych był powiązany z wyższym wskaźnikiem krótkowzroczności. Dostrzeżono różnice w zależności od wieku, co oznacza, że nie stwierdzono związku w korzystaniu z urządzeń cyfrowych i krótkowzroczności u dzieci w wieku 5 i 6 lat, ale istniał taki w populacji 7-latków. Dodatkowo u tych, które (wg doniesień) spędzały więcej czasu na świeżym powietrzu, ryzyko rozwoju krótkowzroczności było niższe¹⁷.

Kaya i wsp. sprawdzili związek między czasem spędzonym przed ekranem cyfrowym a rozwojem i postępem krótkowzroczności podczas pandemii COVID-19 (coronavirus disease 2019) wywołanej koronawirusem 2 (SARS-CoV-2 – severe acute respiratory syndrome coronavirus 2). Do badania włączono 255 dzieci w wieku 7-18 lat poddanych regularnym pomiarom refrakcji przed pandemią i po niej. Podzielono je na dwie grupy ze względu na początkowy stan refrakcji: emetropię i krótkowzroczność. Przeanalizowano związek między zmianami współczynnika refrakcji sferycznej (SER – spherical equivalent refraction) a czasem korzystania z ekranu cyfrowego przed pandemią i po niej. W czasie pandemii w grupie emetropowej czas przed ekranem cyfrowym wydłużył się o 5,98 ± 2,13 godziny/24 godziny, a średni SER spadł z −0,02 do −0,55 D (p <0,001). Natomiast w grupie dzieci z krótkowzrocznością czas przed ekranem cyfrowym wydłużył się o 6,25 ± 2,36 godziny, a średni SER spadł z −1,82 do −2,72 D (p <0,001). Stwierdzono istotną korelację między wydłużeniem czasu przed ekranem cyfrowym a zmianą SER w grupach emetropowych i krótkowzrocznych (odpowiednio r = −0,261, p = 0,015, r = −0,269, p = 0,001)¹⁹.

Wanga i wsp. przeprowadzili badanie, którego celem była ocena wpływu izolacji domowej podczas pandemii COVID-19 na postęp krótkowzroczności u dzieci i młodzieży w Chong­qing w Chinach. W latach 2020 i 2019 przebadano ogółem odpowiednio 1733 i 1728 uczniów. Odsetek tych z krótkowzrocznością w 2020 r. osiągnął 55,02% i był wyższy niż w 2019 r. (44,62%). Średni współczynnik refrakcji równoważnika sferycznego (−1,94 ± 2,13 D) w 2020 r. był niższy niż w 2019 r. (−1,64 ± 5,49 D, p <0,001). Badanie dowiodło, że zwiększona ekspozycja na ekran cyfrowy przyczynia się do postępu krótkowzroczności u dzieci i młodzieży²⁰.

Nieokulistyczne skutki ekspozycji na ekran cyfrowy

Godziny spędzone w ciągu dnia przed cyfrowym ekranem niosą ze sobą wiele innych konsekwencji niż wady narządu wzroku. Jedną z pierwszych zbadanych konsekwencji zdrowotnych jest otyłość związana ze zmniejszoną aktywnością fizyczną²¹. Według różnych badaczy nadmierne SVT wpływa na układ sercowo-naczyniowy. Niektóre badania dowodzą powiązania między nadmiernym SVT w dzieciństwie z chorobami układu krążenia, głównie wydolnością układu krążenia, ciś­nieniem krwi, insulinoopornością i poziomem cholesterolu²².

Kolejne skutki nadmiernego SVT to wpływ na zdrowie psychiczne młodzieży, w tym^23,24:

• depresja
• stany lękowe
• zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD – attention deficit hyperactivity disorder)
• problemy behawioralne
• gorszej jakości i krótszy sen
• późniejsze zasypianie.

Podsumowanie

Zależność od urządzeń elektronicznych i wynikający z tego czas spędzany przed ekranem cyfrowym przed pandemią COVID-19 i po niej stanowią część współczesnej „normalności”²⁵. Czas ekranowy wydłuża się z roku na rok. W 2018 r. 5% dzieci w wieku 5-7 lat na całym świecie posiadało już telefon komórkowy, a 42% własny tablet. Średni czas spędzany przed ekranem przez grupę 8-12-latków wzrósł o 49 minut dziennie w ciągu 3 lat, przy średnim czasie korzystania z ekranu wynoszącym 4 godziny i 18 minut w 2016 r. do 5 godzin i 7 minut w 2019 r.¹⁷

Istnieje kilka sposobów, aby ograniczyć rozwój skutków niepożądanych dla zdrowia z powodu używania cyfrowych ekranów. Najpewniejszym jest ograniczenie SVT oraz podejmowanie większej aktywności fizycznej. Metoda 20/20/20 (patrzenie na przedmioty oddalone o >20 stóp przez 20 sekund po 20 minutach używania urządzenia wyświetlającego) jest metodą bardzo rozpowszechnioną w literaturze²⁶. Zwiększanie ergonomicznych zachowań zdrowotnych, a także tworzenie ergonomicznego środowiska pracy to dobry sposób na unikanie DES u użytkowników ekranów. Odkryto, że noszenie okularów komputerowych koryguje wady refrakcji. Objawy suchego oka można skutecznie złagodzić za pomocą sztucznych łez i obecności w diecie kwasów tłuszczowych omega-3. Dobrym pomysłem byłoby również przygotowanie wytycznych dla rodziców na temat czasu ekranowego, a także powikłań jego nadmiernego stosowania w sektorach edukacji i zdrowia¹⁰.