Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe w następstwie farmakoterapii jako problem okulistyczny
mgr farm. Marcin M. Granat
- O podwyższonym ciśnieniu wewnątrzgałkowym (IOP – intraocular pressure) mówimy wówczas, gdy osiąga wartość >21 mmHg. W niniejszym artykule zwrócono uwagę na wpływ farmaceutyków, które przyczyniają się do wzrostu IOP
Podwyższone IOP jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju jaskry, której częstość występowania w 2020 r. określono na poziomie >80 mln w skali świata, a prognozy na 2040 r. wskazują, że liczba ta zwiększy się do >111 mln. Ta choroba jest drugą na świecie przyczyną ślepoty. Wśród czynników związanych z wyższym prawdopodobieństwem wystąpienia podwyższonego IOP znajdują się1:
- cukrzyca
- nadciśnienie tętnicze
- otyłość
- starszy wiek
- dodatni wywiad w rodzinie w kierunku jaskry.
We współczesnej farmakoterapii stosuje się wiele leków, w przypadku których jednym z działań niepożądanych jest podniesienie IOP. Są to substancje używane zarówno w praktyce okulistycznej, jak i przez specjalistów innych dziedzin medycyny, przez co problem dotyczy wielu grup farmakologicznych: począwszy od glikokortykosteroidów (GKS) przez związki wpływające na aktywność autonomicznego i ośrodkowego układu nerwowego (OUN), na substancjach otrzymywanych drogą inżynierii biotechnologicznej kończąc.
Glikokortykosteroidy i mineralokortykoidy
Glikokortykosteroidy są lekami skutecznymi w terapiach chorób autoimmunologicznych oraz schorzeń o podłożu zapalnym. Wpływają negatywnie na gałkę oczną licznych pacjentów, co po raz pierwszy zostało zauważone już w latach 50. ubiegłego wieku. Zwiększenie IOP po podaniu preparatu z tej grupy farmaceutyków może nastąpić niezależnie od drogi podania – najczęściej jest obserwowane po zaaplikowaniu GKS miejscowo do oka, około- lub wewnątrzgałkowo, choć dochodzi do tego również po podaniu miejscowym na skórę, doustnym, donosowym oraz w inhalacji2. Potwierdzono, że droga podania substancji leczniczej ma związek z czasem, po którym następuje wzrost IOP. Po zastosowaniu implantu doszklistkowego można spodziewać się natychmiastowego wpływu na IOP3, podczas gdy pozostałe postaci preparatów doocznych zwiększają je przeważnie w ciągu 3-6 tygodni od rozpoczęcia leczenia. Zauważono, że w przypadku kropli ocznych mających w składzie GKS ciśnienie wewnątrzgałkowe wracało najczęściej do normy po 2 tygodniach po odstawieniu leku. Po doocznych aplikacjach inną drogą nadciśnienie utrzymywało się nawet do 18 miesięcy od zakończenia terapii2.
U podłoża patofizjologii poglikokortykosteroidowego wzrostu IOP leży prawdopodobnie zwiększenie oporu odpływu cieczy wodnistej na poziomie siateczki włókien kolagenowych w kącie przesączania oka (TM – trabecular meshwork), gdzie dochodzi do zwięks...
