lek. Martyna Nocoń-Bratek

dr n. med. Bogumiła Wójcik-Niklewska

Zaćma dziecięca to zmętnienie soczewki, w wyniku którego traci ona swoje pierwotne właściwości. Wczesna interwencja chirurgiczna, a następnie natychmiastowa korekcja optyczna oka wraz z rehabilitacją narządu wzroku powinny zapewnić najlepsze warunki do uzyskania pojedynczego widzenia obuocznego z fiksacją dołeczkową. Optymalny czas wykonania zabiegu przypada na pierwsze 8 tygodni życia dziecka, najpóźniej do końca 4 miesiąca. Ciągły proces innowacji i udoskonalania technologii soczewek wewnątrzgałkowych, w tym zmiana ich konstrukcji oraz materiałów, wraz z rozwojem nowoczesnej mikrochirurgii okulistycznej dają możliwość bezpiecznej implantacji wszczepu i stwarzają warunki do poprawy widzenia.

Mimo rosnącej częstości wszczepiania sztucznych soczewek u dzieci ich wybór nadal stanowi wyzwanie ze względu na wzrost długości osi anatomicznej gałki ocznej. Problemem jest także brak wzoru biometrycznego dla dziecięcych oczu i stosowanie wzorów mocy soczewek opartych na normatywnych wartościach dla dorosłych.

Zaćma jest patologicznym zaburzeniem naturalnej soczewki polegającym na jej częściowym lub całkowitym zmętnieniu, czego konsekwencją jest utrata jej przezierności i właściwości optycznych¹. Zaćma dziecięca stanowi jedną z głównych przyczyn pogorszenia widzenia u dzieci, odpowiada za 10% wszystkich przypadków ślepoty w populacji pediatrycznej. Częstość występowania wynosi 4,24/10 000 dzieci na całym świecie². W Polsce zaćmę wrodzoną diagnozuje się średnio u 2 dzieci na 10 000 żywych urodzeń³.

Zaćma dziecięca może być wrodzona bądź nabyta. Wrodzone zmętnienia (CC – congenital cataracta) występują przy urodzeniu lub mogą zostać zidentyfikowane w pierwszym roku życia dziecka⁴. Morfologia i lokalizacja zaćmy są zróżnicowane. Na podstawie badań epidemiologicznych wykazano, że CC najczęściej jest schorzeniem izolowanym, dziedzicznym, obejmującym kompletne zmętnienie soczewki².

Istnieje duża różnorodność czynników etiologicznych zaćmy i należą do nich:

• nieprawidłowości chromosomalne (np. zespół Downa)
• zespoły i choroby ogólnoustrojowe (zespoły nerkowe)
• uwarunkowania genetyczne
• schorzenia metaboliczne (np. cukrzyca)
• infekcje wewnątrzmaciczne (zespół TORCH)
• anomalie budowy gałki ocznej (małoocze, beztęczówkowość, przetrwałe unaczynienie płodowe)
• uraz
• narażenie na promieniowanie^4,5.

Leczenie zaćmy dziecięcej jest wyłącznie zabiegowe. Wskazaniem do operacji są zmętnienia uniemożliwiające prawidłowy rozwój procesów widzenia⁶. Jednostronną zaćmę powinno się usunąć przed osiągnięciem 8 tygodnia życia, optymalny czas to 4-6 tydzień, w przypadku zaćmy obustronnej – do ukończenia 10 tygodnia z odstępem 1-2-tygodniowym między oczami. Zabieg należy przeprowadzić przed pojawieniem się zeza lub oczopląsu^1,7. Zaćmy pourazowe, szczególnie u dzieci do 6 r.ż., wymagają zabiegu chirurgicznego w ciągu kilku tygodni po urazie⁵.

Korekcja bezsoczewkowości

Po operacji usunięcia zaćmy u dziecka istotne są skorygowanie wady wzroku powstałej w oku bezsoczewkowym i systematyczna rehabilitacja wzroku. Celami korekcji bezsoczewkowości są:

• zapobieganie powstaniu niedowidzenia, oczopląsu, zeza
• poprawa ostrości wzroku
• zapewnienie warunków do prawidłowego rozwoju pojedynczego widzenia obuocznego z fiksacją dołeczkową.

Na uzyskaną ostateczną ostrość wzroku mają wpływ stopień już obecnego niedowidzenia i wdrożona rehabilitacja wzroku⁸. W przypadku gdy nie zostanie implantowana sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa (IOL – intraocular lens), bezsoczewkowość korygowana jest okularami lub soczewkami kontaktowymi⁴. Moce pomocy optycznych mogą być łatwo dostosowane do wzrostu gałki ocznej. Noszenie soczewek kontaktowych wymaga zachowania wysokiej higieny, by zapobiec powikłaniom rogówkowym⁹. Sukces obu metod zależy w znacznym stopniu od przestrzegania zaleceń przez rodziców i ich akceptacji przez dziecko. Rehabilitacja narządu wzroku w jednostronnej bezsoczewkowości przy nietolerancji soczewek kontaktowych jest niezwykle trudna. Najlepszym rozwiązaniem jest wtórny wszczep sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej⁸.

Zastosowanie soczewek wewnątrzgałkowych

Rozwój nowoczesnej mikrochirurgii okulistycznej daje możliwość poprawy jakości życia pacjentów z zaćmą dziecięcą. Wybór IOL do wyrównania bezsoczewkowości zależy przede wszystkim od badania stanu narządu wzroku, wieku pacjenta i analizy wymagań wzrokowych⁴.

Niezaprzeczalnymi zaletami wszczepienia sztucznej soczewki są:

• stworzenie możliwości odtworzenia pierwotnej refrakcji
• utrzymanie prawidłowych warunków anatomicznych oka
• brak anizeikonii.

Pozwala to na wykształcenie widzenia obuocznego¹.