Dr n. med. Piotr Pietkiewicz

Dr n. med. Krzysztof Kuśmierczyk

Dr n. med. Marzena Bielińska

Dr n. med. Jacek Pytel

Lek. med. Anna Jałocha-Kaczka

Prof. dr hab. med. Jurek Olszewski

Nowotwory neurogenne głowy i szyi stanowią 2 proc. ogółu nowotworów występujących w tym regionie,[1,2] które wywodzą się z nerwów obwodowych, zwojów nerwowych autonomicznych, komórek przyzwojowych bądź embrionalnej ektodermy. Do tej grupy należą również przyzwojaki głowy i szyi (paraganglioma), które są drugim co do częstości występowania (30 proc.) i dotyczą:

• tętnicy szyjnej,
• opuszki żyły szyjnej,
• jamy bębenkowej,
• nerwu błędnego.[3]

Są to guzy bardzo wolno rosnące, z przywspółczulnej tkanki przyzwojowej, rzadko ulegające zezłośliwieniu (najczęściej z nerwu błędnego – 16 proc., inne – poniżej 6 proc.[4,5]).

Rzadkość ich występowania, a jednocześnie znaczne zróżnicowanie obrazu histologicznego i klinicznego utrudnia rozpoznawanie i wskazanie jednolitych zasad terapii.[6-8]

Klinicznie stwierdza się uwypuklenie szyi, gardła. W badaniu USG należy różnicować:

• torbiel,
• węzeł chłonny szyi,
• guzy ślinianek.

W diagnostyce obrazowej wykonujemy TK, RM w celu określenia wielkości, położenia guza oraz angio-CT, odnośnie do stopnia unaczynienia i przebiegu dużych naczyń. Badanie angiograficzne przeprowadzamy wówczas, gdy planujemy embolizację naczyń.[9,10]

Leczenie przyzwojaków polega na chirurgicznym usunięciu lub radioterapii. Przed podjęciem decyzji konieczna jest obserwacja chorego, należy uwzględnić jego wiek, stan ogólny, wielkość guza i możliwości jego usunięcia, położenie tętnic, ewentualne porażenia nerwów. Głównym ryzykiem operacji jest rozerwanie tętnicy szyjnej wewnętrznej, zwłaszcza w guzach wieloletnich, dużych i otaczających tętnicę.[6]

Duże znaczenie ma doświadczenie chirurga, w tym umiejętność preparowania, szycia tętnicy. W czasie operacji należy oddzielić żyłę szyjną i nerwy X, XI, XII, w dużych guzach bierzemy pod uwagę podwiązanie i przecięcie gałęzi tętnicy szyjnej zewnętrznej. Ponadto najpierw oddzielamy tylną powierzchnię guza od mięśni szyi, a następnie przystępujemy do oddzielenia guza od rozwidlenia i tętnic szyjnych z przydanką lub bez niej.[6]

W przypadku przyzwojaka nerwu błędnego zawsze obserwujemy porażenie nerwu błędnego, dlatego też zabieg jest proponowany, gdy już ono występuje.

W przypadku leczenia przyzwojaka głowy i szyi chirurg musi często przyjąć stanowisko kompromisowe, myśleć o interesie chorego i zawsze pamiętać, że leczy się pacjenta, a nie guz.[11]

Opis przypadku

Chora D.S., lat 30, przyjęta do Kliniki Otolaryngologii, Onkologii Laryngologicznej, Audiologii i Foniatrii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. WAM w Łodzi 23.03.2015 roku w celu uzupełniającej diagnostyki i leczenia zmiany guzowatej okolicy kąta żuchwy po stronie prawej. Jak podaje pacjentka, mniej więcej sześć miesięcy wcześniej zauważyła zmianę w postaci uwypuklenia w okolicy kąta żuchwy po stronie prawej, którą wiązała z przebytą infekcją. Zmiana nie powiększała się, była niebolesna, skóra nad zmianą pozostała niezmieniona. Pacjentka posiadała USG ślinianek oraz BAC guza z 18.03.2015 roku. Nie zgłaszała pogorszenia słuchu, szumów usznych, zawrotów głowy, zaburzeń widzenia. Poza tym wywiad bez znaczenia.