Od stomatologa dla onkologów
Profilaktyka i leczenie zmian w jamie ustnej u pacjentów onkologicznych
Lek. dent. Monika Walis1
Lek. dent. Michalina Szymczak-Paluch2
Dr hab. med. Sebastian Kłosek2
Poniższy artykuł ma na celu omówienie możliwych zmian w jamie ustnej występujących po leczeniu onkologicznym, a także przybliżenie metod profilaktyki i leczenia tych zmian. Przedstawione zostaną także wytyczne dotyczące przygotowania pacjenta do leczenia onkologicznego pod kątem stomatologicznym.
Podstawę leczenia onkologicznego stanowią metody miejscowe, takie jak chirurgia czy radioterapia. W uzasadnionych przypadkach stosuje się metody systemowe, czyli chemioterapię, hormonoterapię lub terapie biologiczne. Coraz częściej we współczesnym leczeniu przeciwnowotworowym łączy się wszystkie te metody. Leczenie skojarzone może przebiegać sekwencyjnie, gdzie poszczególne metody stosuje się po sobie, równocześnie lub naprzemiennie. Do wystąpienia powikłań w jamie ustnej dochodzi zarówno po chemioterapii, jak i napromieniowaniu obszaru głowy i szyi oraz przeszczepieniu komórek szpiku. Nasilenie działań niepożądanych uzależnione jest od dawki leku, rodzaju oraz czasu leczenia.[1]
Przygotowanie do terapii onkologicznej
Podstawą przygotowania pacjenta zgłaszającego się do gabinetu stomatologicznego przed leczeniem onkologicznym jest prawidłowa ocena stanu błony śluzowej jamy ustnej i uzębienia. Wszelkie choroby oraz ogniska zapalne powinny być jak najszybciej wyeliminowane, a pacjent poinformowany o prawidłowych zasadach utrzymania zdrowia jamy ustnej.[2] Idealną sytuacją w przygotowaniu pacjenta jest ta, kiedy lekarz ma odpowiednio dużo czasu na procedury stomatologiczne. Pamiętać należy, że po prawidłowym leczeniu endodontycznym zęba ze zmianami okołowierzchołkowymi gojenie w obrazie radiologicznym możemy obserwować do sześciu miesięcy. Jednak nie zawsze lekarz dysponuje takim czasem.
Badania prowadzone w latach 2003-2005 w Brazylii na grupie 207 pacjentów ze zdiagnozowanym nowotworem głowy i szyi przed podjęciem radioterapii wykazały, że u ponad połowy badanych wymagana była ekstrakcja przynajmniej jednego zęba, a do głównych problemów stomatologicznych należały choroby przyzębia, próchnica oraz kserostomia.[3] Zasadnym postępowaniem w takim przypadku jest nie tylko leczenie chorób podstawowych, lecz także dbałość o zapewnienie właściwego nawilżenia błony śluzowej jamy ustnej.
Inne badania prowadzone przez Thariat i wsp. wykazały, że tylko 11 proc. badanych nie wymagało podjęcia leczenia stomatologicznego przed zabiegami naświetlania.[4] Badania opublikowane w 2014 roku, dotyczące stanu jamy ustnej pacjentów przed leczeniem nowotworu głowy i szyi, prowadzone w Wielkiej Brytanii, potwierdziły wcześniejsze doniesienia o złym stanie uzębienia i jamy ustnej pacjentów onkologicznych. Aż 71 proc. badanych miało chorobę przyzębia, a 61 proc. aktywne ogniska próchnicy.[5]
