W roku 1952 pięcioletni Stephen Christmas, chory (czego wówczas jeszcze nie wiedziano) na hemofilię B, przyjechał z rodzicami do Londynu. Z powodu krwawienia trafił do jednego z londyńskich szpitali, zaś próbkę jego krwi przesłano do Haemophilia Center w Oxfordzie.[1] W wyniku przeprowadzonych tam badań Rosemary Biggs ustaliła, że przyczyną zaburzeń krzepnięcia u chłopca był niedobór osoczowego czynnika krzepnięcia, który nazwała czynnikiem Christmasa.[2] Czynnik ten różnił się od globuliny antyhemofilowej opisanej w roku 1937 przez Pateka i Taylora z Harvard Medical School w Bostonie.[3] Do podobnych co Biggs wniosków doszli w tym samym czasie Aggeler i wsp.[4] W ten oto sposób zdefiniowano chorobę, którą dziś nazywamy hemofilią B (HB).

Jeszcze dziś, po ponad 60 latach od tamtych odkryć panuje w powszechnym przekonaniu pogląd, że HB (wrodzony niedobór IX czynnika krzepnięcia) i hemofilia A (HA, wrodzony niedobór VIII czynnika krzepnięcia) to ta sama choroba. Warto jednak zadać pytanie, czy pogląd ten odpowiada prawdzie.

Czynnik IX (FIX) aktywowany na drodze wewnątrzpochodnej przez aktywny czynnik XI łączy się z aktywnym czynnikiem VIII (FVIIIa) w kompleks zwany tenazą. Tenaza jest proteazą serynową, która w obecności fosfolipidów błonowych płytek i jonów metali dwuwartościowych aktywuje X czynnik krzepnięcia (Xa, zwany w postaci aktywnej protrombinazą). Cząsteczka czynnika IXa składa się z dwóch łańcuchów związanych kowalencyjnie mostkami dwusiarczkowymi: łańcucha lekkiego składającego się z domen GLA, EGF1 i EGF2 oraz łańcucha ciężkiego będącego domeną SP. Czynnik X jest złożonym z 448 aminokwasów zymogenem o strukturze homologicznej z czynnikiem IX, zaś jego aktywacja polega na odszczepieniu złożonego z 55 aminokwasów łańcucha aktywującego AP, ulokowanego między domenami EGF2 i SP. Powstała w ten sposób cząsteczka Xa (protrombinaza) przekształca protrombinę w trombinę zdolną do generowania włóknika z nieczynnego fibrynogenu.[5]

Choroba dziedziczy się w sposób recesywny, sprzężony z chromosomem X. Za wystąpienie objawów HB odpowiada mutacja genu FIX, zlokalizowanego na chromosomie X. W bazie mutacji genu FIX stworzonej przez Rallapalli i wsp. zarejestrowanych jest 1095 ró...