Praktyka kliniczna
Wtórne glejaki wielopostaciowe – różnice dotyczące przebiegu klinicznego oraz aktywności biologicznej
Lek. Bartosz Królicki
Glejak wielopostaciowy (GBM) należy do najczęstszych pierwotnych guzów mózgu. U większości chorych (90 proc.) rozwija się de novo, prowadząc do występowania objawów neurologicznych w zależności od położenia. Nie ma dowodów, że powstaje w wyniku transformacji innego nowotworu. Nowotwór ten określany jest mianem glejaka pierwotnego (ang. primary glioblastoma – pGBM). U niemal 10 proc. chorych początkowo rozpoznawany jest glejak o niższym stopniu złośliwości (WHO II-III, ang. diffuse astrocytoma, anaplastic astrocytoma), który następnie ulega transformacji do glejaka wielopostaciowego (WHO IV). Guzy o takim przebiegu określa się glejakami wtórnymi (ang. secondary glioblastoma – sGBM). Glejaki wtórne występują u młodszych chorych i lokalizują się przede wszystkim w płatach czołowych. Obraz histologiczny obu typów glejaków jest bardzo podobny, dlatego nie pozwala on na różnicowanie między nimi. Stwierdzono jednak różnice w ekspresji genów. Komórki sGBM charakteryzują się obecnością mutacji IDH-1, która nie występuje w komórkach pGBM. Mutacja ta wiąże się z fenotypem hipermetylacji, która z kolei odpowiada za oporność komórek nowotworowych na chemio- i radioterapię. Mutacja IDH-1 występuje również w komórkach guza prekursorowego (o niższym stopniu złośliwości), a także w skąpodrzewiakach.
Podział glejaków wielopostaciowych (GBM) na dwa typy został zaproponowany przez patologa niemieckiego Hansa-Joachima Scherera. Zaobserwował on, że u niektórych chorych operowanych z powodu gwiaździaków następuje wznowa choroby, ale w postaci glejaka wielopostaciowego.[1] Wtórny glejak wielopostaciowy (sGBM) występuje znacznie rzadziej i stanowi 5-10 proc. wszystkich GBM. Chorzy z rozpoznanym sGBM są młodsi; średni wiek zachorowania wynosi 46 lat (dla pGBM 62 lata). W 1996 roku wykazano różnice genetyczne między oboma typami glejaka.[2-5] Podstawowa różnica polega na częstej obecności mutacji TP53 w sGBM i rzadkim jej występowaniu w pGBM. Z kolei w pGBM stwierdza się znaczną ekspresję receptorów dla EGF (EGFR). Występuje ona stosunkowo rzadko w sGBM. Tylko ok. 2 proc. glejaków wykazuje zarówno mutację TP53, jak i zwiększoną ekspresję EGFR, co wskazuje, że obie cechy raczej nie występują wspólnie i możliwe jest zdefiniowanie kryterium mogącego różnicować oba typy guzów. Sugeruje to również, że rozwój obu typów glejaka przebiega w wyniku zaburzeń dwóch odmiennych szlaków genetycznych.[3,4] Typowo w komórkach pGBM stwierdza się amplifikację EGFR, mutację PTEN i brak chromosomu 10.[3] W sGBM z kolei mutację TP53 i brak 19q.[3,4]
