Działania, które mają na celu poprawę zdrowia społeczeństwa, zwłaszcza ograniczenie szkód zdrowotnych wynikających z chorób nowotworowych, powinny być poddawane szczególnie wnikliwej ocenie opartej na udowodnionej naukowo skuteczności (evidence based public health intervention). Wprowadzenie nowych interwencji należy poprzedzić analizą rozwiązań rekomendowanych przez międzynarodowe instytucje.

W triadzie działań sugerowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO – World Health Organization) na pierwszym miejscu wymieniona jest prewencja pierwotna¹ jako działanie najtańsze i jednocześnie skierowane do całego społeczeństwa. Prewencja wtórna, a więc populacyjne badania przesiewowe, rekomendowana jest wówczas, gdy zawodzi zapobieganie zachorowaniom lub proponowane populacyjne programy wczesnego wykrywania nowotworów spełniają kryteria badań przesiewowych (skriningu)².

Epidemiologia raka płuca w Polsce i na świecie

Rak płuca jest najczęstszym nowotworem mężczyzn na świecie, odpowiedzialnym za ponad 2 mln zachorowań, i najczęstszą nowotworową przyczyną zgonu (1,8 mln zgonów). W krajach rozwiniętych, w tym w Polsce, to również najczęstsza nowotworowa przyczyna zgonu mężczyzn i kobiet. Rak płuca jest drugim najczęstszym nowotworem mężczyzn w Polsce (po raku gruczołu krokowego) i trzecim nowotworem kobiet (wyprzedzonym przez raka piersi i raka jelita grubego). Zachorowalność na nowotwory płuca w Polsce w 2018 roku oszacowano na 121/100 tys. u mężczyzn i 51/100 tys. u kobiet (standaryzacja ESP2013). Wartość współczynników zachorowalności wśród mężczyzn stawia Polskę na 5 pozycji, za Węgrami, Grecją, Belgią i Łotwą; wśród kobiet na 10 pozycji (tuż za średnią europejską 47/100 tys.). Zachorowalność na raka płuca rośnie wśród kobiet i maleje wśród mężczyzn i jest to tendencja charakteryzująca kraje rozwinięte, w tym Polskę³.

Prewencja pierwotna raka płuca

Zadaniem publicznej ochrony zdrowia są działania zmierzające nie tylko do skutecznego leczenia, lecz także do ograniczenia skutków zdrowotnych, społecznych i finansowych. Zgodnie z rekomendacją Światowej Organizacji Zdrowia dotyczącą ograniczenia chorób nowotworowych i ich skutków w Polsce należałoby skupić się przede wszystkim na najskuteczniejszym wariancie – prewencji pierwotnej. W przypadku raka płuca najskuteczniejszą, najtańszą i najbezpieczniejszą formą interwencji w wielu krajach okazała się prewencja pierwotna.