Chemioterapia nowotworów wiąże się bardzo często z występowaniem różnych objawów niepożądanych, co wynika z niespecyficznego mechanizmu działania cytostatyków. Leki te niszczą komórki nowotworowe charakteryzujące się szybkimi podziałami oraz uszkadzają szybko dzielące się zdrowe komórki różnych narządów wewnętrznych. Dotyczy to zwłaszcza szpiku kostnego, nabłonka jamy ustnej i całego przewodu pokarmowego, mieszków włosowych oraz komórek gonad. Również w trakcie leczenia chemicznego obserwuje się różnego rodzaju uszkodzenia narządowe.

Do najważniejszych objawów niepożądanych związanych z leczeniem przeciwnowotworowym należą:

• powikłania hematologiczne
• nudności i wymioty
• stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i przewodu pokarmowego
• biegunki
• uszkodzenia serca
• powikłania zakrzepowe
• odczyny po wynaczynieniu leków
• uszkodzenia nerek i pęcherza moczowego
• uszkodzenia płuc
• zaburzenia neurologiczne
• uszkodzenia gonad
• objawy skórne
• wypadanie włosów.

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i przewodu pokarmowego

Jest to proces polegający na powstawaniu stanu zapalnego, uszkodzeniu i/lub owrzodzeniu widocznym przede wszystkim w jamie ustnej, ale występujący w całym przewodzie pokarmowym. Stanowi bardzo poważny objaw niepożądany związany zarówno z chemio-, jak i radioterapią. Zdaniem chorych jest to jeden z najbardziej przykrych i uciążliwych objawów niepożądanych spowodowanych leczeniem onkologicznym.

Częstość występowania

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i przewodu pokarmowego występuje u ok. 40% chorych poddawanych standardowej chemioterapii, a objawy są uzależnione przede wszystkim od rodzaju leczenia, ale również od podanej dawki leków i właściwości osobniczych chorego. Biorąc pod uwagę pierwszy z tych czynników, zapalenie najczęściej stwierdza się w trakcie chemioterapii zawierającej:

• metotreksat
• 5-fluorouracyl
• kapecytabinę
• irynotekan
• leukoworynę
• doksorubicynę
• daktynomycynę
• docetaksel
• paklitaksel
• karboplatynę
• cisplatynę
• oksaliplatynę
• cyklofosfamid
• ifosfamid
• winblastynę
• winkrystynę
• winorelbinę
• etopozyd.

Zapalenia śluzówek obserwowano także u chorych leczonych lekami biologicznymi, m.in.:

• bewacyzumabem
• erlotynibem
• gefitynibem
• sorafenibem
• sunitynibem
• lapatynibem
• inhibitorami mTOR.