dr n. med. Izabela Chmielewska

Aleksandra Zimna

Ewelina Zygmunt

Hubert Wróblewski

Dariusz Chojęta

prof. dr hab. n. med. Paweł Krawczyk

prof. dr hab. n. med. Janusz Milanowski

SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) to β-koronawirus należący do rodziny Coronaviridae. Posiada pojedynczą nić RNA o dodatniej polaryzacji [ssRNA(+)]. Jest czynnikiem etiologicznym wywołującym ostre zapalenie dolnych dróg oddechowych, które w niektórych przypadkach klinicznych przyjmuje postać ciężkiego zapalenia płuc oraz zespołu ostrej niewydolności oddechowej wymagających hospitalizacji i zastosowania technik wspomagania oddychania¹. Ostrą chorobę zakaźną powodowaną przez SARS-CoV-2 określa się mianem COVID-19 (coronavirus disease 2019)².

Pierwszy przypadek zakażenia stwierdzono 17 listopada 2019 r., a dotyczył on 55-letniego obywatela Chińskiej Republiki Ludowej, mieszkańca miasta Wuhan³. Od tamtej pory wirus rozprzestrzenił się do niemal każdego państwa świata. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO – World Health Organization) 11 marca 2020 r. ogłosiła pandemię COVID-19. Zgodnie z raportem aktualnym w dniu pisania tego opracowania, stwierdzono ponad 2,3 mln przypadków zakażeń oraz ponad 157 tys. przypadków śmiertelnych na całym świecie⁴.

Wstępne dane pochodzące z aktualnych badań naukowych wskazują, że osoby z chorobą nowotworową mogą stanowić grupę szczególnie wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 i śmierci w przypadku infekcji. Są to często chorzy w podeszłym wieku, z upośledzoną odpornością oraz otrzymujący leczenie, które może pogłębiać stan immunosupresji⁵. Badacze z Chin wskazują na wyższe ryzyko infekcji SARS-CoV-2 u chorych onkologicznych w porównaniu z badaną populacją ogólną (HR = 2,31; 95% CI: 1,89-3,02)⁶. Natomiast analiza z Włoch dotycząca 355 osób zmarłych z powodu COVID-19 wskazuje, że 20,3% chorych miało rozpoznany aktywny proces nowotworowy, a ponadto wiele innych chorób współistniejących⁷.

Pandemia COVID-19 stała się ogromnym wyzwaniem, na skalę światową, dla funkcjonowania ochrony zdrowia, nie tylko w dziedzinie chorób zakaźnych. W związku z tym powstało wiele nowych zaleceń, dokonano także aktualizacji wytycznych w zakresie postępowania diagnostyczno-leczniczego dla lekarzy różnych specjalności. Niniejsze opracowanie powstało jako podsumowanie zaleceń towarzystw polskich i europejskich dotyczących leczenia nowotworów w obliczu pandemii COVID-19.

Wytyczne polskie

Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (PTOK)⁸ oraz Polskie Towarzystwo Chirurgii Onkologicznej (PTChO)⁹ opublikowały wytyczne i stanowiska dotyczące leczenia chorych onkologicznych w obliczu pandemii COVID-19. Należy pamiętać o tym, że choroba nowotworowa jest drugą, zaraz po chorobach układu krążenia, przyczyną zgonów w naszym kraju¹⁰. Obecna sytuacja epidemiologiczna nie powinna być powodem do zaprzestania leczenia onkologicznego, ponieważ mogłoby się to wiązać z odebraniem szans na wyleczenie lub z gwałtownym pogorszeniem rokowania wielu chorych. Opieka nad takimi pacjentami musi być bezwzględnie utrzymana. Dotyczy to również osób z podejrzeniem choroby nowotworowej. W związku z tym podstawowym priorytetem jest obecnie zachowanie bezpieczeństwa chorych i lekarzy oraz kontynuacja wielospecjalistycznego leczenia radykalnego i systemowego u wymagających takiego postępowania pacjentów onkologicznych.

Bardzo ważna jest edukacja chorych w zakresie stosowania się do ogólnych zaleceń w trakcie pandemii COVID-19 wydanych przez Ministerstwo Zdrowia¹¹ oraz WHO. Także lekarze powinni zastosować środki ochrony osobistej zgodnie z zaleceniami szpitala. Chorzy onkologiczni są w grupie zwiększonego ryzyka ciężkich powikłań i zgonu z powodu COVID-19, co wynika zarówno z choroby podstawowej, leczenia przeciwnowotworowego, jak i wieku oraz schorzeń współistniejących. Dlatego tak ważne jest, żeby w obecnej sytuacji epidemiologicznej nie narażać ich na ryzyko zakażenia, a jednocześnie zadbać o to, by leczenie onkologiczne przebiegało bez przeszkód.

W celu zminimalizowania tego ryzyka wprowadzono szereg ograniczeń. W przypadku pacjentów leczonych w trybie szpitalnym zakazano odwiedzania ich przez najbliższych oraz opuszczania szpitala. Natomiast osoby leczone ambulatoryjnie przed wizytą w ośrodku onkologicznym powinny zmierzyć sobie temperaturę. Jeśli wynosi ona ≥38°C oraz gdy występują objawy takie jak kaszel czy duszność lub gdy pacjent znajduje się w grupie ryzyka (pobyt w rejonie aktywnej transmisji SARS-CoV-2 w ciągu ostatnich 14 dni lub kontakt z osobą zakażoną), chory nie powinien przychodzić na wizytę. W przypadku gdy nie zgłasza niepokojących objawów infekcji, powinien – jeżeli to możliwe – przyjść do szpitala sam lub w towarzystwie 1 osoby. Wstęp do szpitala onkologicznego może być ograniczony. Przed wizytą pacjent powinien zadzwonić i upewnić się, czy jego wizyta jest aktualna oraz zgłosić się na wyznaczoną godzinę. Kluczowe jest, aby chory miał możliwość stałego kontaktu telefonicznego lub mailowego w zakresie:

• umawiania wizyt i terminów konsultacji
• odbierania wyników badań i uzyskania informacji na ten temat
• terminów konsyliów
• wyjaśniania bieżących problemów.

Zaleca się odbiór wyników badań online lub w specjalnie do tego przeznaczonych punktach.