Pacjent w trakcie leczenia onkologicznego

Zaburzenia rytmu i przewodzenia serca w onkologii

lek. Beata Młot1
prof. dr hab. n. med. Piotr Rzepecki2

1Klinika Onkologii, Wojskowy Instytut Medyczny

2Klinika Chorób Wewnętrznych i Hematologii, Wojskowy Instytut Medyczny

Adres do korespondencji:

lek. Beata Młot

Klinika Onkologii,

Wojskowy Instytut Medyczny

ul. Szaserów 128; 04-141 Warszawa

e-mail: bmlot@wim.mil.pl

  • Zaburzenia rytmu i przewodzenia serca w onkologii mogą być związane z lokalizacją nowotworu w mięśniu sercowym (pierwotne i wtórne guzy serca), stosowanymi lekami przeciwnowotworowymi i toksycznością terapii, np. w wyniku występowania zaburzeń elektrolitowych czy równowagi kwasowo-zasadowej
  • Monitorowanie zaburzeń rytmu i przewodzenia serca musi stanowić istotną część procedury onkologicznej

Według danych WHO opartych na raporcie przygotowywanym co pięć lat przez International Agency for Research on Cancer (IARC) w 2018 r. na całym świecie na nowotwory zachorowało ok. 18,1 mln osób, a 9,6 mln chorych zmarło. Na podstawie prognoz WHO do 2040 r. nowotwór ma być diagnozowany już u 29-37 mln osób rocznie. Jednocześnie obserwuje się wydłużenie czasu całkowitego przeżycia pacjentów z chorobą nowotworową na skutek stosowania nowszych i skuteczniejszych metod leczenia. Z tego powodu coraz częściej widoczne są skutki powikłań kardiologicznych zarówno wynikających z przebiegu choroby onkologicznej, jak i stosowanego leczenia przeciwnowotworowego. Powikłania te często wpływają na decyzje dotyczące dalszego leczenia i na jakość życia chorych, którzy zakończyli leczenie i pozostają pod obserwacją onkologiczną.

W artykule przedstawiono przykłady powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego w postaci zaburzeń rytmu i przewodzenia serca, z którymi może się spotkać lekarz zajmujący się pacjentem z chorobą nowotworową. W zależności od czynników osobniczych i stosowanego leczenia występują one nawet u 16-36% leczonych onkologicznie1.

Zaburzenia rytmu serca dzieli się na:

  • arytmie nadkomorowe, do których zalicza się dodatkowe pobudzenia nadkomorowe, częstoskurcz nadkomorowy (SVT – supraventricular tachycardia), trzepotanie przedsionków (AFI – atrial flutter) i migotanie przedsionków (AF – atrial fibrillation)
  • arytmie komorowe, do których zalicza się dodatkowe pobudzenia komorowe (PVC – premature ventricular contractions), złożone komorowe pobudzenia dodatkowe, trzepotanie komór i migotanie komór (VF – ventricular fibrillation)2.

Arytmie prawdopodobnie wynikają z bezpośredniego uszkodzenia kardiomiocytów i niedokrwienia mięśnia sercowego spowodowanego skurczem naczyń wieńcowych oraz uszkodzeniem śródbłonka. Bloki przewodzenia mogą być następstwem uszkodzenia włókien przewodzących wtórnego do mikroangiopatii1.

Nowotwory serca

Pierwotne

Pierwotne nowotwory serca występują bardzo rzadko (<3 przypadków na 100 000 autopsji). Wśród nich występują nowotwory:

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Skrobiawica pierwotna AL

Skrobiawica pierwotna AL (amyloidoza pierwotna AL) należy do chorób depozytowych immunoglobulin monoklonalnych, które są rzadko występującymi nowotworami układu chłonnego. Charakteryzuje się [...]

Cytostatyki

Do cytostatyków o potwierdzonej toksyczności dla mięśnia sercowego należą:

Chemioterapia wysokodawkowana

W nowotworach hematologicznych i niektórych guzach litych stosuje się chemioterapię w dużych dawkach, z następczym przeszczepieniem krwiotwórczych komórek macierzystych, pobranych z [...]

Radioterapia

Istotną rolę w leczeniu przeciwnowotworowym odgrywa radioterapia, która jest metodą leczenia za pomocą promieniowania jonizującego także zwiazaną z ryzykiem uszkodzenia mięśnia [...]

Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej

Wpływ na występowanie zaburzeń rytmu serca u osób leczonych onkologicznie mają również zaburzenia elektrolitowe i gospodarki kwasowo-zasadowej, które mogą być następstwem [...]

Zespół rozpadu guza nowotworowego

Zespół rozpadu guza nowotworowego (TLS – tumor lysis syndrome) to stan bezpośredniego zagrożenia życia wynikający z gwałtownego uwalniania składników wewnątrzkomórkowych do [...]

Leczenie wspomagające

Chemioterapia, zwłaszcza stosowana w wysokich dawkach, powoduje występowanie nudności i wymiotów, istotnie pogarszając jakość życia chorego leczonego onkologicznie. Jedną z podstawowych [...]

Niedokrwistość

Niedokrwistość towarzysząca chorobie nowotworowej wywiera niekorzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Towarzyszy zarówno guzom litym, jak i nowotworom układu krwiotwórczego. Chemioterapia i [...]

Terapie celowane

Molekularne leczenie celowane odgrywa obecnie znaczącą rolę w terapii chorych na nowotwory hematologiczne i guzy lite. Do najczęstszych objawów kardiotoksycznych związanych [...]

Przeciwciała monoklonalne skierowane przeciwko receptorowi lub ligandom kinazy tyrozynowej

Trastuzumab jest przeciwciałem monoklonalnym selektywnie łączącym się z zewnątrzkomórkową domeną receptora HER2, który należy do rodziny receptorów naskórkowego czynnika wzrostu. Jest [...]

Talidomid

Talidomid wykazuje działanie immunomodulacyjne, przeciwzapalne i potencjalnie przeciwnowotworowe. Te działania mogą być związane z hamowaniem nadmiernej produkcji czynnika martwicy nowotworu α [...]

Karfilzomib

Karfilzomib jest inhibitorem proteasomów, wiąże się wybiórczo i nieodwracalnie z resztą N treoniny na końcu łańcucha zawierającego aktywne miejsca proteasomu 20S, [...]

Trójtlenek arsenu

Trójtlenek arsenu jest stosowany w leczeniu ostrej białaczki promielocytowej. Mechanizm jego działania nie został jeszcze całkowicie poznany. Może powodować wydłużenie odstępu [...]

Ibrutynib

Ibrutynib jest silnym, małocząsteczkowym inhibitorem kinazy tyrozynowej Brutona (BTK – Bruton tyrosine kinase). Jest zarejestrowany w leczeniu dorosłych chorych na przewlekłą [...]

Podsumowanie

Zaburzenia rytmu i przewodzenia serca w onkologii mogą być związane z lokalizacją nowotworu w mięśniu sercowym (pierwotne i wtórne guzy serca), [...]
Do góry