Profilaktyka
Dysbioza jamy ustnej a proces karcynogenezy
dr n. farm. Katarzyna Karłowicz-Bodalska
- W niniejszym artykule zwrócono uwagę na zależność między zmianami składu mikrobioty jamy ustnej a zaburzeniami pronowotworowymi prowadzącymi do raka płaskonabłonkowego jamy ustnej (OSCC – oral squamous cell carcinoma). Omówiono poszczególne badania oceniające wpływ mikrobioty jamy ustnej na procesy nowotworzenia, które pozwalają określić potencjalne biomarkery w OSCC
Mikrobiota to ogół mikroorganizmów, bakterii, wirusów, grzybów i archeonów, które zasiedlają organizm człowieka, zwłaszcza błonę śluzową przewodu pokarmowego.
Jelita stanowią miejsce bytowania największej liczby mikrobioty oraz wykazują najbogatsze zróżnicowanie jej składu. Jama ustna jest drugim miejscem pod względem różnorodności zasiedlających mikroorganizmów, co wynika z jej anatomii i występowania wielu nisz, takich jak powierzchnia nabłonka policzka oraz języka, szczeliny dziąsłowe, powierzchnie szkliwa1.
Główną część mikrobiomu jamy ustnej stanowią bakterie, przede wszystkim beztlenowe, oraz wirusy, archeony i grzyby. W naturalnym stanie bakterie agregują się, tworząc mikrośrodowisko, zwane biofilmem. Występujący w każdej z nisz biofilm oralny składa się głównie z rodzaju Streptococcus, które zajmują 65% błony śluzowej; 66% zasiedla zrogowaciałą część dziąseł, a 40% podniebienia twardego. Mikrobiom śliny składa się w 51% z Proteobacteria, dlatego jest porównywalny z mikrobiomem skóry; zawiera m.in. bakterie z rodzaju Staphylococcaceae, Propionibacteriaceae, Neisseriaceae i Fusobacteriaceae. Zęby zasiedlane są przez bakterie Gram(+), takie jak Actinomyces sp., Streptococcus sanguinis, Str. mutans i Str. oralis2.
Rolą mikrobiomu jamy ustnej jest ograniczenie rozwoju patogennych bakterii wywołujących próchnicę lub zapalenie przyzębia (Fusobacterium, Porphyromonas). Liczne doniesienia naukowe potwierdzają związek między mikrobiotą a rozwojem chorób, m.in układu pokarmowego, sercowo-naczyniowego, nerwowego oraz nowotworów. Określone gatunki bakterii zostały zidentyfikowane jako czynniki wpływające na proliferację i apoptozę komórek, stymulację prozapalnych szlaków, modyfikację mikrośrodowiska poprzez produkowane metabolity3. Rak płaskonabłonkowy jamy ustnej stanowi >90% nowotworów tej lokalizacji. Spośród dobrze poznanych czynników, które przyczyniają się do częstszego rozwoju tego nowotworu, wymienia się:
- palenie tytoniu
- spożywanie wysokoprocentowych alkoholi
- mutacje genetyczne (przede wszystkim związane z białkiem TP53)
- współistniejące zakażenia Candida albicans
- współistniejące zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – human papillomavirus).
