MIBI jest kompleksem kationowym gromadzącym się w mięśniu sercowym zgodnie z regionalną perfuzją. Dyfunduje on biernie przez błony komórkowe oraz mitochondrialne kardiocytów. Jego dyfuzja zwrotna hamowana jest przez wysoki potencjał błonowy. Gdy metabolizm kardiocytu jest nieprawidłowy, np. w wyniku niedokrwienia, potencjał błonowy maleje i znacznik jest „wypłukiwany” z komórki, dając w obrazie scyntygraficznym ognisko zimne.

Rycina 3. Mapa rozkładu znacznika (obraz typu bawolego oka) przedstawiająca prawidłową perfuzję mięśnia lewej komory.

Rycina 4. Mapa rozkładu znacznika (obraz typu bawolego oka) przedstawiająca zaburzenia perfuzji w koniuszku lewej komory serca.

Badanie spoczynkowe i wysiłkowe (u dzieci jest to najczęściej próba wysiłkowa na bieżni ruchomej wykonywana w obecności lekarza w pełnym zabezpieczeniu sprzętem reanimacyjnym) przeprowadzane są innego dnia. Znacznik (⁹⁹mTc MIBI) podawany jest na czczo dożylnie w dawce 0,3 mCi/kg m.c. W fazie wysiłkowej znacznik podaje się na 1-2 minuty przed zakończeniem próby wysiłkowej na bieżni ruchomej. Po podaniu ⁹⁹mTc MIBI dziecko spożywa posiłek o wysokiej zawartości tłuszczu w celu spowodowania usunięcia znacznika z wątroby (odpływu z żółcią), a tym samym uzyskania spadku aktywności tła i umożliwienia lepszego zobrazowania mięśnia sercowego. Zaraz po badaniu izotopowym należy wypłukać z organizmu resztki izotopu przez wypicie przed dziecko odpowiedniej do jego wieku objętości płynów obojętnych (woda, herbata, soki). Rejestrację aktywności znacznika wykonuje się godzinę po podaniu ⁹⁹mTc MIBI zarówno w fazie spoczynkowej, jak i wysiłkowej gammakamerą techniką SPECT (głowica aparatu wykonuje obrót wokół ciała pacjenta). Analizę obrazu (metoda jakościowa i ilościowa) polega na ocenie równomierności gromadzenia znacznika (rozkładu radioaktywności) w mięśniu lewej komory w scyntygramach wykonanych w fazie spoczynkowej i wysiłkowej oraz określeniu różnic między obydwoma fazami. Grubość ocenianych warstw wynosi około 1 cm. Interpretacja badania polega na porównaniu przekroju poprzecznego, strzałkowego i czołowego lewej komory po wysiłku i w spoczynku. Komputerowa obróbka wyników badań pozwala otrzymać obraz przekrojów ściany mięśnia sercowego lewej komory i ocenić stopień jej ukrwienia, a w nowoczesnych aparatach tworzyć trójwymiarowe rekonstrukcje. Dokładniejszą analizę umożliwia prezentacja scyntygramów w postaci tzw. byczego oka, czyli mapy rozkładu znacznika utworzonej na podstawie kolejnych przekrojów poprzecznych. Mapa ma kształt koła wypełnionego koncentrycznymi pierścieniami, reprezentującymi przekroje lewej komory od koniuszkowego w środku do przypodstawnego na obwodzie, a im ciemniejszy kolor, tym gorsza perfuzja. Rycina 3 przedstawia prawidłowy obraz scyntygrafii perfuzyjnej (jednolicie jasny kolor) w postaci bawolego oka w spoczynku (rest perfusion) i wysiłku (stress perfusion) u pierwszej pacjentki. Rycina 4 przedstawia nieprawidłowy obraz u pacjentki z mostkiem mięśniowym. Na tej rycinie czerwony kolor w środku bawolego oka odpowiada zaburzeniom perfuzji w obrębie koniuszka serca (APEX), w części wysiłkowej badania (stress perfusion) w tym obszarze upośledzenie perfuzji narasta (większy obszar i bardziej intensywny czerwony kolor).

Tabela 1. Rodzaje zaburzeń perfuzji mięśnia sercowego w badaniu scyntygrafii perfuzyjnej

Tabela 2. Wskazania do wykonania scyntygrafii perfuzyjnej mięśnia sercowego

W warunkach prawidłowych w spoczynku widoczne jest równomierne wysycenie mięśnia sercowego znacznikiem, a w wysiłku, na skutek zwiększenia przepływu wieńcowego, wzrasta gromadzenie radiofarmaceutyku w kardiocytach. U chorych z patologią ukrwienia pewnych obszarów mięśnia sercowego w badaniu uwidaczniają się obszary zaburzenia perfuzji w postaci zmniejszonego gromadzenia znacznika lub jego braku (ogniska zimne). Wyróżnia się przejściowe, częściowo-przejściowe i trwałe ubytki perfuzji. Rodzaj zaburzeń perfuzji i ich interpretację przedstawiono w tabeli 1.

Głównym ograniczeniem w wykorzystaniu scyntygrafii w pediatrii jest konieczność współpracy małego pacjenta. Doświadczenia Kliniki Kardiologii Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” wskazują, że próbę wysiłkową można wykonać nawet u 5-6-letnich dzieci na odpowiednio dostosowanej do tak małych pacjentów bieżni ruchomej. Sama rejestracja badania trwa 15 minut i przez ten czas dziecko musi wytrwać bez ruchu. Są to jedyne kryteria, które spełnić musi dziecko, aby badanie było pełnowartościowe technicznie. U dzieci, u których z uwagi na charakter patologii układu krążenia istnieje potencjalne ryzyko związane z wykonaniem próby wysiłkowej, w uzasadnionych przypadkach wykonuje się jedynie część spoczynkową badania. Badanie izotopowe nie jest niebezpieczne, ale nie może być wykonywane u kobiet w ciąży i w okresie laktacji. Pochłonięta dawka nie przekracza dwukrotności dawki rentgenowskiego badania płuc Badania izotopowe nie są drogie, ponieważ ich koszt jest nieco wyższy od badań ultrasonograficznych, a znacznie niższy od tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego.

Podsumowanie

Wskazania do wykonania scyntygrafii perfuzyjnej mięśnia sercowego przedstawiono w tabeli 2. Badanie to jest szeroko stosowane w diagnostyce kardiologicznej u dorosłych. Metoda ta również u dzieci ma coraz szersze zastosowanie. Znajomość wskazań i interpretacji wyniku scyntygrafii perfuzyjnej mięśnia sercowego może być coraz częściej niezbędna zarówno w praktyce kardiologa dziecięcego, jak i lekarza pierwszego kontaktu z uwagi na rosnącą populację dzieci po leczeniu kardiochirurgicznym złożonych wad wrodzonych serca, a także postęp w rozpoznawaniu i leczeniu u dzieci wrodzonych i nabytych patologii tętnic wieńcowych (np. choroba Kawasaki).