Wprowadzenie

Zaburzenia świadomości u chorych na cukrzycę typu 1 lub 2 określane jako śpiączka cukrzycowa są skutkiem poważnych zaburzeń metabolicznych powstających w wyniku niedoboru lub nadmiaru insuliny. Do śpiączki może dojść w przebiegu ostrych powikłań cukrzycy, takich jak kwasica ketonowa, zespół hiperglikemiczno-hipermolalny, kwasica mleczanowa lub hipoglikemia. Najgroźniejszym dla życia ostrym powikłaniem cukrzycy typu 1 (rzadziej 2) u dzieci jest cukrzycowa kwasica ketonowa (diabetic ketoacidosis, DKA). Częstość występowania DKA u dzieci ze świeżo rozpoznaną cukrzycą wynosi 15-70% i jest większa u młodszych dzieci, zwłaszcza poniżej 5 roku życia, lub żyjących w gorszych warunkach socjoekonomicznych.^1-5 Wykazano odwrotną korelację między częstością występowania DKA a zapadalnością na cukrzycę typu 1 w danym rejonie. U chorych na cukrzycę trwającą już jakiś czas ryzyko wystąpienia DKA wynosi 1-10% na rok.^6-10 Wskaźnik śmiertelności w DKA wynosi 0,15-0,3%, z tego w 60-90% przyczyną jest obrzęk mózgu.^11-14 U 10-25% chorych występują poważne, trwałe następstwa przebycia epizodu DKA.¹⁵ Zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w DKA u dzieci i młodzieży chorujących na cukrzycę typu 1 zostały opracowane przez zespół ekspertów International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD) i zamieszczone w ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2009 Compendium.¹⁶

Patogeneza

Cukrzycowa kwasica ketonowa spowodowana jest bezwzględnym lub względnym niedoborem insuliny w organizmie chorego oraz zwiększonym stężeniem hormonów kontrregulacyjnych (glukagonu, amin katecholowych, kortyzolu, hormonu wzrostu).^17,18 Niedobór insuliny prowadzi do hiperglikemii w wyniku zmniejszenia zużycia glukozy przez tkanki insulinozależne, głównie mięśnie i tkankę tłuszczową, i zwiększenia wytwarzania glukozy na drodze glukoneogenezy i glikogenolizy. Przy glikemii 180 mg/dl (10 mmol/l) dochodzi do glikozurii, utraty wody i elektrolitów. Hormony kontrregulacyjne nasilają hiperglikemię, insulinooporność oraz katabolizm białek i tłuszczów. Powstające w nadmiarze z wolnych kwasów tłuszczowych ciała ketonowe prowadzą do kwasicy ketonowej i nasilają diurezę osmotyczną. DKA może nasilać towarzysząca kwasica mleczanowa wynikająca z zaburzenia perfuzji tkanek lub posocznicy.

Przyczyny

Cukrzycowa kwasica ketonowa może być pierwszym objawem cukrzycy typu 1 i coraz częściej również typu 2. U chorych już leczonych insuliną do DKA mogą prowadzić błędy w samodzielnej kontroli i leczeniu, brak nadzoru rodziców (opiekunów), lęk przed h...