Kiedy szmer niewinny powinien budzić podejrzenie?
lek. Ewa Sobaszek-Rzeźnik1
lek. Szymon Figurski2
dr n. med. Witold Błaż2,3
Wprowadzenie
Szmery serca występują u 50-90% dzieci, najczęściej w okresie przedszkolnym, natomiast częstość wrodzonych wad serca w populacji polskiej wynosi poniżej 1%, przy czym zdecydowana większość tych wad wykrywana jest prenatalnie i w okresie noworodkowym. W związku z tym u pacjentów kierowanych do poradni kardiologicznych najczęściej rozpoznaje się szmer niewinny.1 Z drugiej strony występowanie szmeru serca może sugerować obecność poważnej choroby układu krążenia i zlekceważenie tego objawu jest niebezpieczne dla zdrowia i życia dziecka. W sytuacji, gdy szmer jest szorstki, głośny (≥3 stopnia w skali Levine’a), holosystoliczny, rozkurczowy, wysłuchiwany głównie w polu aortalnym i zastawki trójdzielnej, promieniujący, z towarzyszącymi nieprawidłowościami uderzenia koniuszkowego i tonów, klikami oraz drżeniem klatki piersiowej, dziecko powinno być zbadane przez kardiologa dziecięcego. Istotnym elementem decydującym o skierowaniu mogą być informacje pochodzące z wywiadu (wada serca, kardiomiopatia, zgony w młodym wieku w rodzinie) oraz objawy towarzyszące, takie jak sinica, osłabienie tętna obwodowego, dysmorfia, brak łaknienia i przyrostu masy ciała, przyspieszony oddech, męczliwość, omdlenie, ból w klatce piersiowej, a także duży niepokój rodziców połączony z obciążonym wywiadem rodzinnym.2-4
Definicja
Szmer serca to zjawisko akustyczne rejestrowane podczas osłuchiwania serca wywołane wibracjami wynikającymi z turbulentnego przepływu krwi w układzie krążenia. Serie drgań różnią się między sobą głośnością, częstotliwością, czasem trwania, czasem pojawienia się w trakcie cyklu pracy serca oraz lokalizacją.
Do najczęstszych szmerów w grupie pacjentów bez objawów należą szmery niewinne, zwane inaczej fizjologicznymi, normalnymi, przypadkowymi czy przygodnymi, które nie mają istotnego znaczenia klinicznego. Są one klasyfikowane jako szmery dźwięczne/muzyczne, o niskiej głośności (≤3 stopnia w skali Levine’a), najlepiej słyszalne wzdłuż lewego brzegu mostka, zwykle w skurczu (głównie środkowoskurczowe), nigdy wyłącznie rozkurczowe, o zmiennej głośności w zależności od pozycji badanego, głośniejsze w stanach krążenia hiperkinetycznego (gorączka, wysiłek, nadczynność tarczycy) oraz niepromieniujące do innych okolic ciała.
