Wprowadzenie

Wiele chorób narządu wzroku u dzieci ujawnia się już w okresie noworodkowym. Możliwości i skuteczność ich właściwego leczenia zależą w dużym stopniu od wczesnego rozpoznania zmian chorobowych, najlepiej w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia. Lekarz neonatolog, pediatra i lekarz rodzinny z uwagi na wczesny kontakt z dzieckiem mogą rozpoznać objawy różnych chorób okulistycznych i zadecydować o odpowiednim postępowaniu terapeutycznym. Należy pamiętać, że u dzieci do 7 roku życia choroba oczu powoduje nie tylko pogorszenie ostrości wzroku, ale także zaburzenia rozwoju widzenia, których wyrazem może być niedowidzenie z nieużywania, brak widzenia obuocznego lub częściowe widzenie obuoczne, a także zez. Wiedza na temat schorzeń narządu wzroku u noworodków wielokrotnie decyduje o dalszych losach dziecka.

Z uwagi na częste występowanie wrodzonych i nabytych schorzeń narządu wzroku autorzy na podstawie własnych obserwacji omawiają najczęściej występujące problemy oraz pierwszą pomoc i postępowanie w objawach ocznych u noworodków.

Jak się upewnić, że nie ma pilnych wskazań do konsultacji okulistycznej?

Dziecko zawsze powinno zostać zbadane przez okulistę, jeśli pojawią się niepokojące objawy ze strony narządu wzroku. Takie postępowanie pozwoli na wczesne rozpoznanie schorzeń okulistycznych i podjęcie właściwego leczenia. Częste problemy okulistyczne w poszczególnych grupach wiekowych przedstawiono w tabeli 1.

Rozwój widzenia: co dziecko widzi w 3 pierwszych miesiącach życia

W momencie urodzenia wzrok jest jednym z najsłabiej rozwiniętych zmysłów. Przez większą część dnia dziecko śpi, natomiast w okresie czuwania powieki są zazwyczaj zamknięte. Pierwsze reakcje wzrokowe można obserwować już w 1 miesiącu życia. Początkowo noworodek zaczyna zwracać uwagę na źródło światła i obracać w jego kierunku głowę i gałki oczne. Pod koniec 1 miesiąca życia dziecko wodzi wzrokiem w poziomie za przedmiotami. Niemowlę w wieku 2-3 miesięcy powinno nawiązywać kontakt wzrokowy i odpowiadać mimiką. Jest to ważny objaw świadczący o prawidłowym rozwoju widzenia.¹

Noworodkowe badanie narządu wzroku

Wszystkie niemowlęta powinny przejść badanie oczu w ramach rutynowo wykonywanego po urodzeniu badania przedmiotowego. Wstępną ocenę narządu wzroku może przeprowadzić również lekarz neonatolog. Możliwości badania oczu w tym okresie są ograniczone, początkowa ocena może być z powodzeniem przeprowadzona przez pediatrę i dotyczy głównie zmian anatomicznych w narządzie wzroku. Należy zwrócić uwagę na reakcje dziecka na źródło światła, wodzenie wzrokiem za przedmiotem oraz prawidłową budowę zewnętrznych struktur oka (ubytki powiek, zwężenie szpary powiekowej, zrośnięcie brzegów powiek, zmarszczka nakątna), drożność dróg łzowych, a także symetrię i położenie gałek ocznych (małoocze, bezocze, guzy).