Wprowadzenie

Moment narodzin i przecięcia pępowiny stanowi dla dziecka gwałtowne przejście ze środowiska wewnątrzmacicznego do zewnętrznego. W życiu płodowym tlen i substancje odżywcze dostarczane są z krwią pępowinową, temperatura otoczenia jest stała i optymalna, skóra pokryta ochronną warstwą mazi płodowej. W chwili urodzenia płuca nagle się rozprężają, podejmując funkcję oddechową i zapewniając dziecku wymianę gazową. Jest to najważniejszy moment po porodzie, który pociąga za sobą kolejne zmiany, głównie w układzie krążenia: serce dostosowuje swoją pracę do zmienionych warunków przy upowietrznionych płucach. Ośrodek termoregulacji musi zapewnić utrzymanie stałej temperatury ciała, przewód pokarmowy podejmuje funkcję przyjmowania, trawienia i wchłaniania pokarmu, a narządy wewnętrzne odpowiedzialne za sprawne metabolizowanie i usuwanie zbędnych produktów przemiany materii podejmują swoje czynności. Centralny układ nerwowy musi sprawnie odbierać bodźce środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, reagować na nie i koordynować wszystkie funkcje. Wszystkie te przemiany zależą od sprawnej regulacji hormonalnej, a główna rola przypada kortyzolowi. Wpływa on między innymi na dojrzewanie strukturalne i czynnościowe płuc, produkcję surfaktantu, wchłanianie płynu płucnego, dojrzewanie czynnościowe jelit, reguluje czynność hormonalną tarczycy, uwalnianie katecholamin, wpływa na zwiększenie ilości receptorów β-adrenergicznych w sercu i płucach. Celem jest zapewnienie homeostazy, czyli równowagi ustroju noworodka.

Każda z wymienionych wyżej funkcji organizmu może dostosowywać się do życia pozamacicznego w tempie mieszczącym się w pewnym zakresie fizjologii. Ten okres pourodzeniowej adaptacji do życia pozamacicznego jest nazywany okresem przejściowym, a zmiany dotyczące poszczególnych narządów i układów stanami przejściowymi. Początkowy okres dostosowawczy trwa zwykle do 7-10 dnia życia i ponieważ wynika z mechanizmów fizjologicznych, nie wymaga interwencji medycznej. Zdarzają się jednak sytuacje, które wykraczają poza granice fizjologii.

W obecnym systemie opieki zdrowotnej w Polsce noworodki są wypisywane ze szpitala najczęściej po ukończeniu 2 doby życia, a często nawet wcześniej. W związku z tym ocena przebiegu okresu adaptacyjnego, przebiegu stanów przejściowych spoczywa na lekarzach podstawowej opieki zdrowotnej i położnych środowiskowych. Rolą lekarza i położnej jest zauważenie momentu, kiedy fizjologia okresu noworodkowego zmienia się w patologię.

Najwięcej problemów w tym zakresie dotyczy tak zwanych późnych wcześniaków (late preterm), czyli dzieci urodzonych między początkiem 34 a końcem 36 tygodnia ciąży oraz prawie donoszonych (early term) urodzonych między początkiem 37 a końcem 38 tyg...