Mononukleoza zakaźna

Mononukleoza zakaźna jest popularną chorobą wywołaną klasycznie przez wirusa Epsteina-Barr (EBV – Epstein-Barr virus). Podobne objawy mogą wystąpić również w zakażeniu cytomegalowirusem (CMV – cytomegalovirus). Charakteryzuje ją bardzo bogata symptomatologia. Czasami rozpoczyna się trwającymi 1-2 tygodnie objawami prodromalnymi z osłabieniem, bólami mięśni, głowy, gardła, brzucha czy wymiotami. W pełnoobjawowej mononukleozie po okresie wylęgania trwającym 30-50 dni występuje gorączka (u młodych dorosłych utrzymująca się przez 2-3 tygodnie), zapalenie gardła, u 90% pacjentów powiększenie węzłów chłonnych szyjnych (u młodszych pacjentów – uogólnione) z obrzękiem tkanki okołowęzłowej oraz powiększenie wątroby i śledziony. Zapalenie gardła przebiega z niewielkim zaczerwienieniem powiększonych migdałków, często z nalotami. Na podniebieniu miękkim mogą być widoczne wybroczyny (enanthema). Rzadziej występują też: nieżyt nosa z gęstą śluzową wydzieliną, obrzęk powiek górnych i nasady nosa (objaw Glanzmanna), wysypka, żółtaczka (u dzieci rzadko). U 5-15% chorych objawom ogólnym może towarzyszyć plamista lub grudkowo-plamista wysypka, zlokalizowana głównie na tułowiu. Utrzymuje się przez 1-7 dni. Zdecydowanie częściej, bo u około 70% chorych, w wyniku nadwrażliwości na penicyliny półsyntetyczne (zwłaszcza ampicylinę) w przebiegu zakażenia EBV w 7-10 dobie od pierwszej dawki antybiotyku pojawia się wysypka. Jest ona żywoczerwona, często bardzo intensywna (odropodobna), uogólniona, z zajęciem skóry dłoni i stóp. Może zajmować błony śluzowe. Ustępowaniu wysypki towarzyszy jej brunatnienie.

Small 3 opt

Rycina 3. Wysypka plamista po amoksycylinie

W morfologii krwi obwodowej stwierdza się leukocytozę limfocytarną oraz obecność limfocytów atypowych (≥10% lub ≥1000 G/l). Stwierdzenie typowych objawów przedmiotowych i podmiotowych oraz zmian w krwi obwodowej pozwala na rozpoznanie choroby. W przebiegu choroby czasem stwierdza się zmniejszoną liczbę płytek krwi (zwykle bez skazy krwotocznej) oraz podwyższoną aktywność aminotransferaz. W przypadkach wątpliwych można rozważyć wykonanie testów potwierdzających opartych na: 1) wykrywaniu nieswoistych przeciwciał heterofilnych – test Paula-Bunnella-Davidsohna (PBD), testach lateksowych (u starszych dzieci >5 roku życia i dorosłych w drugim tygodniu choroby) lub 2) wykrywaniu przeciwciał swoistych (w każdym wieku, na przełomie pierwszego i drugiego tygodnia choroby). U pacjentów z niedoborem odporności konieczna może być diagnostyka wirusologiczna (hybrydyzacja in situ, PCR) (ryc. 3).1,2,18,19

Zakażenie HIV

Wysypka jest częstym objawem występującym u 10-50% nastolatków i dorosłych zakażonych HIV. Towarzyszy ona objawom ogólnym ostrej choroby retrowirusowej (gorączka, zapalenie gardła, bóle mięśniowe i stawowe, powiększenie węzłów chłonnych). Zmiany skórne mają wówczas najczęściej charakter plamisty, czasem odropodobny, najczęściej występują na klatce piersiowej i brzuchu. W zaawansowanym zakażeniu na skórze głowy i klatki piersiowej czasem obserwuje się drobnogrudkową wysypkę z niewielkim świądem.1,2

Zespół Gianottiego-Crostiego

Small 4 opt

Rycina 4. Zespół Gianottiego-Crostiego

Mianem zespołu Gianottiego-Crostiego (acrodermatitis papulosa) określana jest wysypka towarzysząca zakażeniom wirusowym. Przed erą obowiązkowych szczepień ochronnych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) dotyczyła ona przede wszystkim małych dzieci (w wieku 1-6 lat) chorych na WZW B. Obecnie częściej towarzyszy zakażeniom EBV, CMV, wirusami Coxsackie i HHV6. Klasyczna wysypka dotyczy częściej chłopców. Pojawia się nagle pod postacią żywoczerwonych lub miedzianych grudek do 5 mm średnicy na policzkach, pośladkach, stronie wyprostnej ramion i kończyn dolnych. Wewnętrzna strona dłoni, stopy, zgięcia łokciowe i kolanowe, tułów oraz błony śluzowe są wolne od zmian. Utrzymuje się zazwyczaj 3-4 tygodnie, czasem dłużej. Wysypce mogą towarzyszyć inne, typowe dla danych jednostek chorobowych objawy zakażenia (ryc. 4).1,2,20

Podsumowanie

Różnicowanie chorób wysypkowych jest częstym problemem w praktyce pediatrycznej. Charakter zmian skórnych nie może być jedynym kryterium rozpoznania choroby. Przed ustaleniem rozpoznania wymagane jest przeanalizowanie wywiadu, innych towarzyszących objawów oraz uwzględnienie aktualnej sytuacji epidemiologicznej i wykonanych u pacjenta szczepień ochronnych.

Do góry