Alergia na jad owadów – oznaczająca indywidualną nadwrażliwość organizmu na związki zawarte w jadzie – nie ma charakteru wrodzonego, nie podlega też dziedziczeniu. Z reguły ma charakter ekspozycyjny, czyli nabywa się ją przez narażenie na użądlenia. Leczenie tego typu uczulenia polega na odpowiedniej immunoterapii.

Wprowadzenie

Uczulenie na jad owadów oznacza indywidualną nadwrażliwość organizmu na związki zawarte w jadzie i kojarzy się z wystąpieniem u niektórych osób uczulonych objawów po użądleniu przez pojedynczego owada danego gatunku. Celem niniejszej pracy jest przybliżenie pediatrom zagadnień związanych z epidemiologią i problemami klinicznymi dotyczącymi odczynów po użądleniu (systemowe/uogólnione reakcje alergiczne po użądleniach osy i pszczoły występują u dzieci rzadziej niż u dorosłych i mają z reguły łagodniejszy przebieg), podstawami diagnostyki (wymagają jej tylko te dzieci, które ze względu na ciężkość reakcji są potencjalnymi kandydatami do odczulania, a celem diagnostyki jest potwierdzenie reakcji alergicznej zależnej od IgE) i leczenia – immunoterapia jest zalecana jako bezpieczna i wysoce skuteczna metoda leczenia przyczynowego u wszystkich dzieci uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych, u których po użądleniu wystąpiła uogólniona/systemowa reakcja alergiczna w stopniu umiarkowanym do ciężkiego.

Co nas uczula – kilka słów na temat entomologii

Owady wywołujące reakcje alergiczne w populacji europejskiej należą do rzędu błonkoskrzydłych (Hymenoptera) i obejmują takie gatunki, jak osa zwyczajna (Vespula vulgaris), pszczoła miodna (Apis mellifera), szerszeń (Vespa crabro) i trzmiel (Bombus) (ryc. 1). Dodatkowo w basenie Morza Śródziemnego przyczyną uczulenia są klecanki (Polistes) z rodziny osowatych. W europejskiej strefie klimatycznej – w odróżnieniu od innych kontynentów – owady pozostałych gatunków, np. mrówki, nie stanowią istotnej przyczyny reakcji alergicznych.

Alergeny zawarte w jadzie owadów odpowiedzialne za wywoływanie reakcji alergicznych są pod względem chemicznym głównie białkami lub glikoproteinami. Wśród nich największe znaczenie mają tzw. alergeny główne, czyli te, w przypadku których u >50% uczulonych osób stwierdza się swoiste IgE. Więcej alergenów głównych zidentyfikowano w jadzie pszczoły (według nomenklatury Allergen Sub-Committee of the World Health Organization and International Union of Immunological Societes (www.allergen.org): Api m 1, Api m 2, Api m 3, Api m 4, Api m 5, Api m 10), niż w jadzie osy: Ves v 1 i Ves v 5.¹