Postępowanie w zakażeniach górnych dróg oddechowych wymaga zastosowania konkretnych wytycznych pomagających ocenić etiologię zakażenia oraz zaproponować pacjentowi odpowiednie, racjonalnie dobrane leczenie w celu zapobiegania powikłaniom choroby.

Wprowadzenie

Układ oddechowy człowieka dzieli się na części górną i dolną.¹ Według większości autorów w skład górnych dróg oddechowych wchodzą: jama nosowa, gardło (połączone przewodem trąbkowym z uchem środkowym) oraz krtań. Dolne drogi oddechowe tworzą tchawica, oskrzela i płuca. To właśnie zakażenia górnych dróg oddechowych są główną przyczyną wizyt rodziców z dziećmi u lekarza w celu uzyskania porady ambulatoryjnej. Najczęstszy czynnik etiologiczny tej grupy chorób stanowią wirusy.² Taka etiologia wyklucza konieczność stosowania antybiotyków w celu ich leczenia. Z drugiej strony nie należy zapominać o czynnikach bakteryjnych i umiejętnie różnicować, a następnie wprowadzać odpowiednie leczenie dla danego przebiegu choroby. Umiejętności te ma przybliżyć poniższy artykuł. Ze względu na rozległość zagadnienia skupimy się na najczęstszych infekcjach, w których bakterie stanowią istotny (choć nie najczęstszy) czynnik etiologiczny. Zaliczamy do nich:

• ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych – w tym nawracające paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków podniebiennych (ryc. 1)
• ostre zapalenie ucha środkowego – w tym nawracające ostre zapalenie ucha środkowego (ryc. 1)
• zapalenie nagłośni.

Epidemiologia

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych (OZGM; pharyngotonsillitis) jest jednym z najczęstszych powodów zgłaszania się pacjentów do lekarza rodzinnego zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych.⁴ Najczęstszą przyczyną tego typu infekcji są zakażenia wirusowe. Wśród przyczyn bakteryjnych należy wyróżnić zakażenie Streptococcus pyogenes z grupy serologicznej A paciorkowców β-hemolizujących (GAS – group A Streptococcus). Stanowi ono przyczynę 37% (95% CI 32-43%) wszystkich zapaleń gardła u dzieci.⁵ Zapalenie spowodowane tą bakterią może być wywołane dwojako: po pierwsze przez nowo nabytą bakterię przenoszoną przez kontakt bezpośredni z chorą osobą, po drugie przez zakażenie wywołane bakteriami bytującymi w gardle ich nosiciela – taka sytuacja występuje u około 12% (95% CI 9-14%) chorych dzieci.⁵

Szczyt zachorowań na ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych przypada na okres zimowo-wiosenny. Uważa się, że chory przestaje zakażać 24 godziny po podaniu skutecznego antybiotyku. Do tego momentu nie powinien on kontaktować się z innymi...