Niedobory żywieniowe mogą być konsekwencją wielu zaburzeń, dlatego w planowaniu ich wyrównania niezbędne jest poznanie prowadzących do nich chorób czy nieprawidłowości.

Wprowadzenie

W artykule przedstawiono zasady rozpoznawania niedoborów żywieniowych, które są wspólne dla wszystkich chorób przewlekłych, z ogólnym omówieniem postępowania na przykładzie przewlekłych chorób zapalnych jelit i mukowiscydozy. Osobno przedstawiono problem karmionych piersią noworodków (niemowląt) z grupy ryzyka wystąpienia niedoborów.

Zaburzenia prowadzące do niedoborów żywieniowych

Lista tych zaburzeń jest bardzo długa, ale przyczyny można pogrupować w następujący sposób:

• mniejsze od wymaganego spożycie pokarmów
  • na przykład jadłowstręt psychiczny, wady anatomiczne (takie jak rozszczep podniebienia)
  • noworodek spożywający niewystarczającą objętość pokarmu
• niepełnowartościowa dieta
  • na przykład niezbilansowana dieta wegańska, zaniedbanie
• zaburzenia trawienia i wchłaniania w przewodzie pokarmowym
  • na przykład mukowiscydoza, alergia pokarmowa, wrodzona biegunka
• choroby przewlekłe
  • na przykład choroba Leśniowskiego-Crohna, stany po resekcji jelit, choroba nowotworowa
• stany katabolizmu
  • na przykład choroba oparzeniowa, stany po rozległych zabiegach chirurgicznych
• wrodzone choroby metaboliczne
  • na przykład niedoborowa dieta przy konieczności stosowania diety eliminacyjnej.

Ocena stanu odżywienia

Niezależnie od przyczyny przed podjęciem leczenia konieczna jest ocena stanu odżywienia. Polega ona na:

• zebraniu wywiadu dotyczącego trwającego lub przebytego procesu chorobowego, ilości i jakości spożywanego pokarmu (diety) w przeszłości i obecnie, przyjmowanych leków
• przeprowadzeniu badania fizykalnego
• ocenie antropologicznej (pomiary długości ciała/wzrostu dziecka, masy ciała, obwodów itd.), z odniesieniem do znanych wyników z przeszłości w celu oceny dynamiki zmian
• badaniach laboratoryjnych, takich jak:
  • morfologia krwi, stężenie ferrytyny w kierunku niedokrwistości z niedoboru żelaza (trzeba pamiętać, że stężenie ferrytyny może być podwyższone w stanach zapalnych)
  • niedobór witaminy B₁₂ (weganie bez wystarczającej suplementacji)
  • stężenie albumin (czas półtrwania 2-3 tygodnie, co ogranicza przydatność metody w ostrych stanach niedożywienia)
  • stężenie prealbuminy (czas półtrwania 2 dni); może być przydatne w ocenie wczesnej fazy niedożywienia
  • stężenie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
  • stężenie cynku (Zn)
  • stężenia fosforanów i potasu
• badaniach radiologicznych, czyli:
  • ocenie wieku kostnego
  • ocenie mineralizacji kości (DXA) u starszych dzieci.