Zakażenie układu moczowego u noworodków to problem zarówno neonatologów leczących ciężko chorych małych pacjentów oddziałów intensywnej terapii noworodka, jak i pediatrów pracujących w lecznictwie otwartym i na oddziałach dziecięcych. Podstawową rolę w rozpoznaniu odgrywają badania moczu. Biorąc pod uwagę znaczne ryzyko uzyskania wyników fałszywie dodatnich, szczególną uwagę należy zwrócić na odpowiedni sposób pobrania materiału. Leczenie i diagnostyka obrazowa powinny się opierać na zaleceniach gremiów eksperckich, nie zaś na miejscowych zwyczajach ani indywidualnych odczuciach.

Wprowadzenie

Zakażenie układu moczowego (ZUM) to stan, w którym namnażanie drobnoustrojów w różnych odcinkach tego układu prowadzi do miejscowej i ogólnej reakcji zapalnej, powodującej objawy podmiotowe i przedmiotowe oraz nieprawidłowości w badaniach dodatkowych. U dzieci starszych, w zależności od obrazu klinicznego związanego z umiejscowieniem i nasileniem zakażenia, rozpoznaje się różne jego postacie: bezobjawową bakteriurię, bezobjawowe ZUM, zapalenie pęcherza i cewki moczowej (inaczej: zespół pęcherzowo-cewkowy, zakażenie dolnego odcinka układu moczowego) oraz ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek (OOZN; jego synonimem spotykanym w piśmiennictwie jest ZUM z gorączką, urinary tract infection with fever). U noworodków i niemowląt podział ten nie ma praktycznego znaczenia i każde potwierdzone ZUM z objawami ogólnymi należy traktować jak ostre bakteryjne cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek, czyli OOZN. W tej grupie wiekowej, ze względu na nieswoiste objawy i skąpoobjawowy niekiedy przebieg, wyjątkowe znaczenie ma prawidłowa interpretacja wyników badań moczu, niezbędnych do ustalenia rozpoznania, uwzględniająca czynniki wpływające na czułość i swoistość oznaczeń. Jest to szczególnie istotne w kontekście znaczenia szybkiego rozpoznania i właściwego leczenia dla powikłań ostrych i odległych. Prognozując skuteczność terapii, trzeba wziąć pod uwagę również zjawisko narastającej antybiotykooporności drobnoustrojów. Mając na względzie ZUM jako najczęstszy pierwszy objaw wrodzonej wady układu moczowego (CAKUT – congenital anomaly of the kidney and urinary tract), szczególną uwagę należy poświęcić diagnostyce obrazowej, która w większej części jest wykonywana już po wyleczeniu zakażenia.

Etiopatogeneza ZUM u najmłodszych dzieci

Układ moczowy u noworodków, podobnie jak u dzieci starszych, jest drugim pod względem częstości występowania umiejscowieniem zakażenia, po układzie oddechowym. ZUM stanowi ok. 30% wszystkich zakażeń bakteryjnych w tym wieku. Rozpoznawane jest u 0,...