Wprowadzona w odpowiednim czasie oraz dostosowana do potrzeb i możliwości pacjenta dieta ketogenna może być skutecznym środkiem terapeutycznym, szczególnie w przypadku padaczki lekoopornej wieku dziecięcego.

Wprowadzenie

Po raz pierwszy na szeroką skalę dietę ketogenną (DK) jako narzędzie terapeutyczne u chorych na padaczkę wprowadzili specjaliści z Mayo Clinic w Stanach Zjednoczonych w 1921 roku. Od tamtej pory wraz z rozwojem przemysłu farmaceutycznego zainteresowanie DK malało i rosło, by w ostatnich latach znów przykuć uwagę naukowców. Sam pomysł na stworzenie modelu żywieniowego, który ma przyczynić się do zmian w metabolizmie chorego oraz skutkować wytwarzaniem ciał ketonowych, narodził się dzięki obiecującym wynikom uzyskanym podczas głodówek. Zarówno w czasie głodzenia, jak i stosowania DK organizm przestawia się z jednego źródła energii, jakim jest glukoza, na drugie, alternatywne, którym są ciała ketonowe. Już w pierwszej połowie XX wieku zaobserwowano, że dieta o ograniczonej kaloryczności oraz niskiej zawartości węglowodanów, białka i płynów, natomiast obfitująca w tłuszcze, które mogą stanowić nawet 90% jej wartości energetycznej, może przyczynić się do istotnego zmniejszenia liczby napadów padaczkowych.¹

Charakterystyka głównych typów DK

W ciągu ostatniego stulecia charakterystyka DK nieco się zmieniła. Obecnie w jej klasycznym składzie proporcja tłuszczów do białek i węglowodanów razem wynosi 4:1.² W przypadku niemowląt i dzieci często stosuje się dietę lub gotowe mieszanki o stosunku wspomnianych składników odżywczych 3:1 lub 2:1. Ma to za zadanie ułatwić skuteczne wdrożenie diety, która dzięki mniejszej zawartości tłuszczu spotyka się z większą akceptacją wśród pacjentów. Takie rozwiązanie stosowane jest zwłaszcza u grup narażonych na działania niepożądane tak dużego spożycia tłuszczu. Obecnie nie stosuje się już ograniczenia podaży płynów, a spożycie białka musi być zgodne z zapotrzebowaniem chorego.³ Małym pacjentom razem z dietą przepisywane są zazwyczaj suplementy uzupełniające racje pokarmowe o składniki, na które zapotrzebowania taki sposób żywienia nie jest w stanie spełnić. Produktami, na których opiera się tradycyjna dieta ketogenna, są masło, śmietana, oleje, majonez, ryby, drób i steki wołowe. Zwraca się szczególną uwagę na jakość podawanego tłuszczu. Powinny to być głównie tłuszcze bogate w kwasy tłuszczowe wielo- i jednonienasycone. Należy ograniczyć takie praktyki kulinarne jak smażenie czy pieczenie. W przypadku niemowląt stosowane są, wspomniane wcześniej, gotowe mieszanki o odpowiednim stosunku składników odżywczych. Okres wdrożenia diety tradycyjnie rozpoczyna głodówka trwająca 24 lub 48 godzin. Podczas głodówki wykonywane są pomiary stężenia glukozy w surowicy krwi co 4-6 godzin oraz stężenia ciał ketonowych w moczu raz dziennie. Następnie stopniowo zwiększana jest wartość energetyczna diety do uzyskania około 80-85% dziennego zapotrzebowania. Ważne jest, aby posiłki charakteryzowały się podobną ketogennością. Wykluczone jest pojadanie między ustalonymi posiłkami.⁴