Zaparcie stolca to jeden z najpowszechniejszych problemów gastroenterologicznych wieku dziecięcego. W ponad 90% przypadków jest to zaparcie czynnościowe, niezwiązane z podłożem organicznym.

Wprowadzenie

Zaparcie stolca stanowi jedną z najczęstszych przyczyn wizyt dzieci u gastroenterologa. Jak podają dane z piśmiennictwa, problem dotyczy 1-7,5% dzieci zgłaszających się do lekarza pediatry, 25% pacjentów w gabinetach gastroenterologicznych i nawet 45% w wysokospecjalistycznych ośrodkach gastroenterologicznych.^1-3 Powyższe statystyki znajdują również potwierdzenie w najnowszych doniesieniach, w których wykazano, że 36,9% dzieci jest przyjmowanych na wizyty w poradni gastrologicznej właśnie z powodu zaparcia stolca.⁴

Patofizjologia zaparcia stolca pozostaje niejasna, jednak wydaje się, że jest wieloczynnikowa.^3,5 W ponad 90% przypadków przyczynę tej dolegliwości w wieku dziecięcym stanowią zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego. W 17-40% przypadków zaparcie pojawia się w pierwszym roku życia i osiąga szczyt w 2-4 roku życia, podczas nauki świadomego wypróżniania do nocnika lub toalety.^1,3,5 Bardzo często przyczyną zaparcia jest postawa retencyjna dziecka w odpowiedzi na bolesne wypróżnienia w przeszłości. Z obawy przed bólem wstrzymuje ono defekacje, co powoduje zaleganie mas kałowych w odbytnicy. Śluzówka odbytnicy absorbuje wodę ze stolca, a to sprawia, że staje się on suchy, zbity i coraz trudniej go wydalić. To wszystko doprowadza do gromadzenia się mas kałowych w odbytnicy, następnie jej przepełnienia i w konsekwencji nietrzymania stolca, brudzenia bielizny oraz utraty czucia w odbytnicy, a ostatecznie do zaburzenia prawidłowego rytmu defekacji.³ Początek dolegliwości często ma również związek ze zmianą stylu życia (m.in. w okresie nauki i ćwiczeń korzystania z nocnika i toalety), dużym stresem spowodowanym np. zmianą otoczenia (przeprowadzka do nowego domu, zmiana szkoły) lub problemami rodzinnymi (rozwód rodziców). Zaburzenia defekacji mogą być też zainicjowane przez infekcję, zmianę diety czy odwodnienie.^3,6-8

Zaparcie czynnościowe stolca może mieć formę zaparcia ze zwolnieniem pasażu w całym jelicie grubym (slow transit constipation) lub zaparcia odcinkowego w esicy i prostnicy (outlet obstruction), które jest związane z tzw. dyssynergią dna miednicy (nieprawidłowym torem defekacji). Polega ona na skurczu mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu przy braku rozluźnienia mięśni dna miednicy w czasie próby defekacji. Mechanizm ten odpowiada za mniej więcej 50% przypadków zaparcia czynnościowego.^3,7,9,10