Procesy kolonizacji bakteryjnej rozpoczynają się już w okresie płodowym, a następnie stopniowo się nasilają w czasie porodu i pierwszych dni życia noworodka oraz ulegają dalszym zmianom aż do ustalenia profilu mikrobioty jelit stwierdzanego u dorosłych.

Wprowadzenie

Wiedza dotycząca znaczenia drobnoustrojów u człowieka ciągle się poszerza. Obecnie wiadomo, że po urodzeniu proces zasiedlenia organizmu człowieka przez bakterie nie tylko wpływa na ustalanie się fizjologicznej równowagi metabolizmu oraz odporności, ale także może doprowadzić do nieprawidłowego programowania mikrobiologicznego i licznych powikłań chorobowych ujawniających się zarówno w okresie płodowo-noworodkowym, jak i w późniejszym życiu.¹ Mikrobiota człowieka opisuje wszystkie bakterie kolonizujące przewody pokarmowy, oddechowy i moczowo-płciowy oraz skórę. W ludzkim przewodzie pokarmowym zidentyfikowano ponad 1000 rodzajów bakterii, głównie z rodziny Acinetobacter, Firmicutes, Bacteroides i Proteobacteria.² Tworzą one unikalny, zróżnicowany ekosystem niezbędny do prawidłowej czynności przewodu pokarmowego.

Proces kolonizacji przewodu pokarmowego noworodka

Bezpośrednio po urodzeniu następuje szybkie zasiedlanie przewodu pokarmowego przez bakterie, głównie tlenowe. W przypadku karmienia dziecka pokarmem matki stopniowo pojawiają się drobnoustroje beztlenowe. Profil bakteryjny jelit, podobny do tego, który występuje u dorosłego, ustala się między 2 a 3 rokiem życia.³ Istotny wpływ na ten proces mają takie czynniki, jak: rodzaj porodu i karmienia, podaż pokarmów stałych, opóźnienie karmienia enteralnego ze stosowaniem żywienia parenteralnego, dojrzałość noworodka, przebywanie na oddziale intensywnej terapii, skład bakteryjny pokarmu kobiecego, brak kontaktu ze skórą matki oraz antybiotykoterapia u matki i dziecka. Z czynników położniczych ważne są: przedwczesne pęknięcie błon płodowych i zakażenie wewnątrzowodniowe. Do niedawna uważano, że w chwili narodzin przewód pokarmowy dziecka jest jałowy. Ostatnie badania wskazują jednak, że proces prenatalnej transmisji bakteryjnej może zachodzić już w okresie ciąży, nie tylko w przypadku zapalenia i zakażenia u płodu, ale też u płodów zdrowych. Bakteryjne DNA należące do Lactobacillus i Bifidobacterium znaleziono we wszystkich łożyskach, zarówno po porodach samoistnych, jak i po cięciach cesarskich, oraz w 43% próbek płynu owodniowego pobranego po elektywnym cięciu cesarskim.⁴ DNA bakteryjne stwierdzono także w smółce. Sugeruje to możliwość prenatalnej transmisji drobnoustrojów od matki do płodu. Na skład mikrobioty noworodka oddziałują ponadto czynniki matczyne działające prenatalnie. Należą do nich: dieta ciężarnej, szczególnie w trzecim trymestrze ciąży, prenatalnie działający stres, wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index) matki, palenie przez nią papierosów oraz jej status socjoekonomiczny. Stan metaboliczny i odpornościowy ciężarnej może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego, który będzie wpływał na funkcje łożyska i, pośrednio, na proces kolonizacji bakteryjnej u noworodka przez zmianę rodzaju drobnoustrojów oraz składu pokarmu kobiecego. Złożone zależności między układem odpornościowym, odczynem zapalnym, dietą a działającymi drobnoustrojami oddziałują na programowanie immunologiczne i metaboliczne u noworodka.⁵ Obecnie nie ulega wątpliwości, że proces ustalania prawidłowej kolonizacji bakteryjnej w jelitach po urodzeniu ma istotny wpływ na ustalanie się fizjologicznych funkcji, metabolizmu oraz odporności u dziecka.