Polskie Towarzystwo Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) wydało zalecenia dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego.¹ Niniejsze opracowanie jest próbą przybliżenia czytelnikom tych wytycznych.

Wprowadzenie

Zakażenie układu moczowego (ZUM) jest częstym i istotnym klinicznie problemem w populacji dziecięcej. Częstość występowania ZUM zależy od wieku i płci. U dzieci młodszych częściej dotyczy chłopców, w późniejszym wieku – dziewczynek.^2-4 U dzieci do 3 miesiąca życia ZUM jako przyczyna gorączki występuje u 7,5% dziewczynek i 20,1% chłopców, w 1 roku życia – odpowiednio u 3,7% i 2%.^5,6 W okresie przedpokwitaniowym ZUM stwierdza się już tylko u ok. 3% dziewcząt i 1% chłopców.^5-8

Etiologia

Najczęstszym patogenem wywołującym ZUM u dzieci jest bakteria Escherichia coli (E. coli), która odpowiada za 80-90% zakażeń.⁹ Pozostałe zachorowania wywoływane są przez: Enterococcus species, Enterobacter spp., Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis i rzadko przez Staphylococcus spp.¹⁰ Bakterie z rodzaju Enterobacteriaceae, do którego należą Escherichia, Enterobacter, Proteus i Klebsiella, to względnie beztlenowe, Gram(–) pałeczki, o małych wymaganiach odżywczych, wytwarzające katalazę. E. coli posiadają fimbrie, umożliwiające wirulencję bakterii. Adhezyny fimbriowe (typu 1, P, pap – pyelonephritis-associated pili, S, M, Auf, FIC) i niefimbriowe (Dr, Iha) odpowiadają za przyleganie bakterii do śluzówki układu moczowego. Do czynników wirulencji bakterii zalicza się także m.in. siderofory (aerobaktyna, enterobaktyna), CNF1 (cytotoxic necrotising factor 1), Sat (secreted autotransporter toxin) oraz SisA i SisB, które hamują reakcję zapalną w początkowym etapie procesu.¹¹ Udowodniono także, że adaptacja i wzrost uropatogennych E. coli są szybsze niż innych szczepów tej bakterii w układzie moczowym.¹²

Objawy

ZUM do 2 roku życia może przebiegać w postaci wielu, często niespecyficznych objawów: gorączki, niepokoju (także w nocy), płaczu podczas mikcji, obecności ropnej wydzieliny na pieluszce, niechęci do jedzenia, braku przyrostu masy ciała, nadmiernej senności, drażliwości, zaburzeń oddawania moczu, pogorszenia stanu ogólnego, wymiotów, a także zmiany zapachu, przejrzystości i zabarwienia moczu. Mogą one być związane z zakażeniem górnych lub dolnych dróg moczowych.