Kaszel jest najczęstszą przyczyną konsultacji lekarskich w populacji dziecięcej. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów na kaszel, w tym wydawanych bez recepty, o różnorodnym składzie chemicznym i nie zawsze potwierdzonym działaniu farmakologicznym. Autorzy niniejszego artykułu omawiają niefarmakologiczne i farmakologiczne sposoby leczenia kaszlu mokrego u najmłodszych pacjentów.

Wprowadzenie

Kaszel jest trzyfazowym fizjologicznym odruchem obronnym, który ma na celu usunięcie z dróg oddechowych nadmiaru wydzieliny, zainhalowanych cząsteczek (w tym patogenów) czy zaaspirowanego ciała stałego. Jest więc naturalnym elementem jednego z 2 mechanizmów oczyszczania dróg oddechowych – obok klirensu rzęskowego – odpowiadającym za utrzymanie ich drożności. Dlatego nawet u zdrowych dzieci obserwuje się epizody kaszlu (do 34 kaszlnięć w ciągu doby).¹ W zakażeniach dróg oddechowych intensywność kaszlu narasta wskutek pobudzenia jego odruchu przez procesy patologiczne, a liczba epizodów w jednym z badań klinicznych z udziałem chorych na mukowiscydozę sięgała nawet 1569 kaszlnięć na dobę.¹

Jedną z odmian kaszlu jest kaszel produktywny (mokry). Charakteryzuje się on dźwięcznym brzmieniem, świadczącym o obecności zwiększonej (w stosunku do stanu prawidłowego) ilości wydzieliny. Może wystąpić w wielu schorzeniach – zarówno ostrych, jak i przewlekłych. W populacji dziecięcej najczęściej jest związany z ostrą infekcją układu oddechowego (górnych i dolnych dróg oddechowych). W przypadku nieżytu nosa, zwłaszcza przewlekłego, a także zapalenia zatok obocznych nosa przyczyną kaszlu może być wydzielina spływająca po tylnej ścianie gardła. Przy ustalaniu powodu kaszlu mokrego należy – szczególnie u najmłodszych pacjentów (<3 r.ż.) – wziąć pod uwagę możliwość aspiracji ciała obcego do dróg oddechowych. Z rzadszych czynników, jednakże ważnych ze względu na odległe rokowanie, należy wymienić zaburzenia genetyczne (wynikające z mutacji w genie CFTR [mukowiscydoza] lub w innych genach [takich jak odpowiadające za zespół pierwotnej dyskinezy rzęsek lub pierwotne niedobory immunologiczne]), będące przyczyną przewlekłego zapalenia oskrzeli oraz rozstrzeni oskrzeli, którym towarzyszy kaszel mokry.

W warunkach fizjologicznych nabłonek dróg oddechowych (z wyjątkiem oskrzelików końcowych) jest pokryty rzęskami, których ruch umożliwia przesuwanie wydzieliny w drogach oddechowych w kierunku tchawicy i krtani. Zdolność dróg oddechowych do oczyszc...

Okołorzęskowa, surowicza warstwa PCL (dawniej nazywana zolem), o grubości ok. 7 µm, bezpośrednio pokrywa powierzchnię nabłonka dróg oddechowych. Umożliwia swobodny ruch rzęskom nabłonka oddechowego, a tym samym odpowiada za przesuwanie się drugiej...