Miejscowe glikokortykosteroidy to leki o szerokim spektrum działania, dlatego stanowią jedną z podstawowych grup preparatów stosowanych w leczeniu wielu dermatoz zapalnych. Skóra dziecka ze względu na inną budowę niż u dorosłych i zwiększone ryzyko działań niepożądanych leków wymaga szczególnego podejścia terapeutycznego.

Wprowadzenie

Miejscowe glikokortykosteroidy (mGKS) należą do najskuteczniejszych i najczęściej stosowanych preparatów w leczeniu wielu schorzeń dermatologicznych. Szeroki zakres wskazań do stosowania mGKS wynika z ich działania przeciwzapalnego, antyproliferacyjnego i immunosupresyjnego. Grupą szczególnie narażoną na zwiększone ryzyko działań niepożądanych mGKS jest populacja dziecięca. Przekazywanie pacjentom lub ich rodzicom rzetelnych informacji dotyczących stosowania mGKS (miejsca aplikacji, ilości preparatu czy czasu terapii) może wpłynąć na znaczne ograniczenie powikłań związanych z leczeniem mGKS.

Mechanizm działania GKS

Po wniknięciu do komórki GKS łączy się ze swoistym receptorem cytoplazmatycznym (GKR – glucocorticoid receptor). Utworzony kompleks hormon–receptor przenika do jądra komórkowego, gdzie wiąże się ze swoistą sekwencją DNA, nazwaną elementem odpowiedzi na glikokortykosteroidy (GRE – glucocorticoid response element). Następnie dochodzi do pobudzenia (transaktywacji) bądź hamowania (transsupresji) ekspresji wybranych genów. W wyniku transaktywacji powstają dwa białka o działaniu przeciwzapalnym: lipokortyna 1 oraz wazokortyna. Lipokortyna 1 hamuje uwalnianie kwasu arachidonowego – prekursora mediatorów zapalenia, m.in. prostaglandyn czy leukotrienów. Z kolei wazokortyna wpływa na motorykę naczyń skóry. Dodatkowo kompleks hormon–receptor hamuje czynniki transkrypcyjne: czynnik jądrowy NF-κβ (nuclear factor κβ), czynnik jądrowy aktywowanych limfocytów T NF-AT (nuclear factor of activated T cells) oraz aktywatorowe białko AP1 (activator protein 1), które wpływają na aktywność genów biorących udział w rozwoju reakcji zapalnej.^1-3

Efekty działania mGKS wykorzystywane w praktyce klinicznej

Miejscowe GKS wykazują działanie wielokierunkowe, które wykorzystywane jest w leczeniu wielu schorzeń dermatologicznych.

Efekt przeciwzapalny GKS wynika z:

• ich zdolności do skurczu i zmniejszenia przepuszczalności naczyń krwionośnych
• zmniejszenia przez nie wytwarzania, wydzielania oraz aktywności mediatorów zapalenia, m.in. prostaglandyn i leukotrienów, oraz cytokin prozapalnych, m.in. IL1 (interleukina 1 – interleukine 1), IL3, IL4, IL5, IL6, TNF-α (tumor necrosis factor α – czynnik martwicy nowotworu α) i GM-CSF (granulocyte-macrophage colony-stimulating factor – czynnik stymulujący wzrost kolonii granulocytów i makrofagów).