Mononukleoza zakaźna (MZ) to choroba, którą wywołuje najczęściej wirus Epsteina-Barr (EBV – Epstein-Barr virus; inaczej nazywany ludzkim herpeswirusem 4 [HHV4 – human gammaherpesvirus 4]), należący do rodziny Herpesviridae. Został on zidentyfikowany w 1964 roku przez Michaela Epsteina, Yvonne Barr i Berta Achonga w hodowli komórek chłoniaka Burkitta i wkrótce w przypadkowy sposób powiązany z obrazem klinicznym gorączki gruczołowej, w której dominuje triada objawów: gorączka, zapalenie gardła i limfadenopatia szyjna¹. Choroba ta, opisana w 1889 roku przez Pfeiffera, została w 1920 roku nazwana mononukleozą zakaźną po tym, jak u 6 studentów w rozmazie krwi wykryto nietypowe limfocyty z bardzo obfitą cytoplazmą². W 1932 roku Paul i Bunnell odkryli zjawisko zlepiania erytrocytów owcy przez surowicę tych chorych, co zasugerowało, że przeciwciała produkowane w odpowiedzi na zakażenie mają charakter heterofilny, tzn. reagują również z innymi antygenami niż wirusowe³. Cztery lata po wyizolowaniu EBV u pracownika laboratorium zarażonego tym wirusem rozwinęły się objawy MZ z dodatnim testem Paula-Bunnella, co pozwoliło na określenie etiologii choroby⁴. Poza pacjentami z rozpoznaną klasyczną MZ u około 10% chorych takie same objawy mogą wystąpić w zakażeniu innymi Herpesviridae (cytomegalowirusem [CMV], ludzkim herpeswirusem typu 6 [HHV6 – human herpes virus 6] i wirusem opryszczki pospolitej typu 1 [HSV1 – herpes simplex virus 1]), wirusami zapalenia wątroby (WZW A i B), ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus), adenowirusami, parwowirusem B19, a także w toksoplazmozie, brucelozie i leptospirozie. Dla odróżnienia od najczęstszej postaci EBV+, którą zwykle traktuje się jako synonim MZ, odmiany bez laboratoryjnych wykładników obecności tego wirusa określa się mianem zespołu mononukleozopodobnego (mononucleosis-like syndrome, mononucleosis-like illness)⁵. Z okresu sprzed poznania etiologii MZ pochodzą inne określenia tego schorzenia, takie jak: angina monocytarna, choroba Pfeiffera-Drüsenfiebera czy Fiłatowa.

Epidemiologia

EBV można nazwać wirusem najbliższym człowiekowi. W badaniach przeprowadzonych w różnych częściach świata wykazano, że 90-95% populacji dorosłych przebyło infekcję tym patogenem. Do zakażenia dochodzi zwykle w wieku przedszkolno-szkolnym, a jego p...