Wady stóp u dzieci można podzielić na dwie zasadnicze grupy: wady wrodzone (np. wrodzone stopy końsko-szpotawe) i wady nabyte (najczęstsza to stopy płasko-koślawe). Wrodzone stopy końsko-szpotawe wymagają szybkiego skierowania do ortopedy w celu leczenia gipsowego i operacyjnego (obecnie rekomendowana jest metoda Ponsetiego). Zwykle neonatolodzy dość łatwo rozpoznają tę wadę ze względu na jej charakterystyczną deformację z wyraźnie widocznymi elementami szpotawości (uniesienie brzegu przyśrodkowego), przywodzenia przodostopia i ustawienia końskiego (ustawienie w zgięciu podeszwowym stopy)^1,2.

Klasyczna stopa płaska nie występuje u dzieci. U tych rozpoczynających chodzenie do około 3 roku życia łuk podłużny kostny wypełniony jest tkankami miękkimi, co imituje stopę płaską. Stopa płasko-koślawa statyczna lub wiotka może pojawić się między 3 a 10 rokiem życia i pozostawać do wieku młodzieńczego, a nawet dorosłego. Często wzbudza ona niepokój u rodziców lub dziadków.

Anatomia stopy płasko-koślawej

U dzieci zaczynających chodzić łuk podłużny stopy wydaje się zupełnie płaski, a czasem nawet odwrócony. Jest on wypełniony tkanką tłuszczową i łączną. Tyłostopie (stęp) jest zwykle pionowe. Stopa dziecka w 12-24 miesiącu życia jest dość krótka, szeroka, fizjologicznie i optycznie płaska. Nie wymaga żadnego postępowania terapeutycznego. Pierwszy but dziecka powinien być miękki (zarówno od strony podeszwy, jak i zapiętka), lekki, przewiewny oraz odpowiednio szeroki do przodostopia.

W wieku 4-10 lat pojawia się stopa płasko-koślawa, w której dominującym elementem jest koślawość stępu, czyli ustawienie skośne tyłostopia, obciążające przyśrodkowy brzeg stopy. Koślawienie stępu (inaczej pronacja tyłostopia) wymusza obniżenie kostnego łuku podłużnego stopy, który może wyglądać, jakby był odwrócony (wybrzuszenie łuku na stronę przyśrodkową stopy; ryc. 1 i 2). Zmieniony mechanicznie układ stopy może przesuwać przodostopie do boku, ustawiając je w odwodzeniu w stosunku do tyłostopia, co daje złudzenie zbyt dużej liczby palców, gdy patrzymy na stopę od tyłu – to najczęstszy objaw płaskostopia³.

Dziecko ze stopami płasko-koślawymi ma tendencję do ustawiania stóp w rotacji zewnętrznej (ryc. 3). Jego obuwie może być zadeptywane lub ścierane od strony przyśrodkowej pod piętą (ryc. 4).