Wrażliwość na przemoc wobec dzieci narasta w krajach Zachodu. Zmianom społecznym towarzyszy poszerzenie wiedzy o rozległych, długoterminowych następstwach krzywdzenia wewnątrzrodzinnego. Dzieci, które doświadczyły nawet poważnej traumy, ale żyjące w efektywnych, wspierających rodzinach, okazują się zaskakująco odporne. Natomiast dzieci, które doświadczają przewlekłego krzywdzenia ze strony bliskich – przeciwnie. Profesjonaliści pracujący z dziećmi i rodzinami zdają sobie sprawę ze znaczenia identyfikacji rodzin, w których może dochodzić do krzywdzenia. Jednak w praktyce rzadko podejmują działania, które służą pomocy ofiarom.

W niniejszym artykule omówiono znaczenie rozpoznawania zjawiska krzywdzenia wewnątrzrodzinnego, a także związane z tą diagnozą trudności o charakterze emocjonalnym, systemowym i merytorycznym (głównie koncentrując się na dziecku będącym ofiarą przemocy jako tym, które ma opowiedzieć o swojej krzywdzie). Opisano w nim również mechanizmy oraz charakter przemocy wewnątrzrodzinnej. Artykuł stanowi część większego opracowania, które ma pomóc czytelnikom w identyfikacji rodzin zagrożonych krzywdzeniem dzieci (rodzin dużego ryzyka krzywdzenia). W kolejnych częściach zostaną przeanalizowane wskaźniki dotyczące rodzin, kontekstu oraz funkcjonowania dziecka, które mogą wskazywać na przemoc wewnątrzrodzinną.

Rodzina dysfunkcyjna? Lepiej – rodzina dużego ryzyka krzywdzenia dziecka

„Rodzina dysfunkcyjna” to termin niejednoznaczny i brzmi oskarżycielsko, podobnie jak inne pojęcia, którymi próbujemy opisać rodziny trudniej radzące sobie w rolach opiekuńczych, takie jak: rodziny wieloproblemowe, niewydolne, dysfunkcjonalne, zdezorganizowane, niesprawne wychowawczo czy niedostosowane społecznie. Klasa średnia opisuje tych „innych” językiem, w którym dominują negacja i dystans. Stygmatyzujące określenia mogą pociągać za sobą stygmatyzującą praktykę. Toteż pojęcia te, także w obszarze pracy socjalnej, są uznawane za szkodliwe i zastępowane innymi, takimi jak: rodzina z problemami, rodzina zagrożona marginalizacją czy wykluczeniem. W ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej użyto określenia „rodzina przeżywająca trudności w wypełnieniu funkcji opiekuńczo-wychowawczych”¹.