Mononukleoza zakaźna (MZ) stanowi częsty problem w praktyce pediatrów oraz lekarzy rodzinnych. Jest to ostra choroba zakaźna będąca następstwem pierwotnego zakażenia wirusem Epsteina-Barr (EBV – Epstein-Barr virus). Typowo MZ przebiega pod postacią zespołu mononukleozowego, którego objawami są: gorączka, limfadenopatia, zapalenie gardła, powiększenie wątroby oraz powiększenie śledziony. U większości pacjentów występują charakterystyczne odchylenia w morfologii krwi obwodowej, które pomagają w postawieniu diagnozy. W celu potwierdzenia MZ wykonuje się badania serologiczne. Właściwe rozpoznanie choroby pozwala uniknąć zbędnej antybiotykoterapii i ryzyka wystąpienia wysypki uczuleniowej¹.

Epidemiologia

Wirus Epsteina-Barr, w obowiązującej taksonomii wirusów ludzki wirus opryszczki gamma, należy do rodziny Herpesviridae. Jak w przypadku wszystkich wirusów z tej rodziny po zakażeniu pierwotnym dochodzi do przewlekłego latentnego zakażenia, z możliwością przejściowej okresowej reaktywacji.

Zakażenie EBV jest rozpowszechnione na całym świecie. Szacuje się, że dotyczy do 95% osób dorosłych w wieku powyżej 35-40 lat. Źródłem wirusa są osoby zakażone pierwotnie, a także te, u których doszło do reaktywacji zakażenia przewlekłego. Do transmisji wirusa dochodzi w bliskim, bezpośrednim kontakcie, głównie poprzez ślinę. Zakażenie pierwotne może być całkowicie bezobjawowe, przebiegać pod postacią łagodnej infekcji górnych dróg oddechowych (częściej u małych dzieci) lub MZ. W przypadku zakażenia pierwotnego u nastolatków i młodych dorosłych u 1/3-2/3 pacjentów rozwija się MZ. Jak dotąd nie ustalono, dlaczego tylko u części osób występują objawy MZ, nie ma też jednoznacznych dowodów na związek ich nasilenia z wysokością wiremii EBV^1,2.

Okres wylęgania MZ wynosi 30-50 dni, u młodszych dzieci może być krótszy.

Obraz kliniczny

Na typowy obraz kliniczny MZ składają się objawy zespołu mononukleozowego^1,3,4:

• gorączka
• limfadenopatia
• zapalenie gardła i migdałków
• powiększenie wątroby
• powiększenie śledziony.

Nie wszyscy pacjenci prezentują wszystkie wymienione objawy, częstość ich występowania częściowo zależy od wieku.

Gorączka trwa kilka dni lub nawet kilka tygodni, zwłaszcza u nastolatków i młodych dorosłych. W każdym wieku przebieg choroby może być bezgorączkowy.