Wczesne powikłania chemioterapii przeciwnowotworowej u dzieci – postępowanie
prof. dr hab. n. med. Bożenna Dembowska-Bagińska
- Pacjent onkologiczny w gabinecie lekarza pediatry
- Nudności i wymioty, zaburzenia hematologiczne, powikłania dermatologiczne, neurotoksyczność i inne – omówienie najczęstszych działań niepożądanych leków cytostatycznych, sposobów ich leczenia i zapobiegania im
- Reakcje nadwrażliwości u pacjentów poddawanych chemioterapii
Chemioterapia jest ważną metodą w leczeniu chorób nowotworowych u dzieci. Stosowanie leków przeciwnowotworowych wiąże się z dużym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych, ponieważ większość cytostatyków nie działa swoiście i posiada niski wskaźnik terapeutyczny, co oznacza, że dawka lecznicza leku zbliżona jest do dawki toksycznej dla zdrowych tkanek. W zależności od czasu pojawienia się działań niepożądanych chemioterapii powikłania można podzielić na wczesne oraz późne. Pierwsze z nich występują w trakcie chemioterapii lub w krótkim okresie po jej zastosowaniu. Powikłania chemioterapii powodują chorobowość i mogą zagrażać życiu pacjenta.
Nudności i wymioty
Najbardziej uciążliwym i ważnym bezpośrednim działaniem niepożądanym stosowania cytostatyków przeciwnowotworowych są nudności i wymioty. Dolegliwości te obserwuje się u blisko 70% dzieci poddanych chemioterapii1. Na występowanie wymiotów wpływają również czynniki osobnicze i psychogenne. Nudności objawiają się nieprzyjemnym, subiektywnym uczuciem potrzeby zwymiotowania, mogą poprzedzać wymioty, ale mogą też występować bez nich. Wymioty to zwracanie treści z przewodu pokarmowego, zwykle zawartości żołądka. Mogą im towarzyszyć dreszcze i ślinienie. Nudności i wymioty powodują chorobowość oraz negatywnie wpływają na jakość życia pacjentów w trakcie leczenia.
Nudności i wymioty występują najczęściej w ciągu pierwszej doby po zastosowaniu chemioterapii (wczesne) lub w następnych dniach (późne). Późne nudności i wymioty mogą pojawić się nawet u 80% pacjentów, są najbardziej nasilone w 3 dniu i mogą utrzymywać się do tygodnia. W przebiegu leczenia obserwuje się również nudności i wymioty wyprzedzające, tj. przed włączeniem chemioterapii. Najczęściej dolegliwości te pojawiają się u dzieci, u których występowały niekontrolowane wymioty podczas poprzednich chemioterapii2,3.
W tabeli 1 przedstawiono stopień ciężkości nudności i wymiotów w 5 wersji klasyfikacji Common Terminology Criteria for Adverse Events (CTCAE) według National Cancer Institute (NCI) opublikowanej w 2017 roku4.
Ryzyko wystąpienia nudności i wymiotów oraz ich nasilenie zależą w dużej mierze od rodzaju zastosowanych leków przeciwnowotworowych, ich dawki i sposobu podania. Cytostatyki podzielono na 4 grupy według ich potencjału emetogennego. W tabeli 2 zest...
